کم کاری تیروئید

کم‌کاری تیروئید چیست؟
در این حالت غده تیروئید بی‌کفایت می‌شود، یعنی دیگر قادر به ترشح میزان کافی هورمون‌های تیروئیدی نمیباشد . از هر 100 نفر حدود 2 نفر مبتلا به کم‌کاری تیروئید هستند. البته درجات خفیف‌تر کم‌کاری تیروئید شیوع بیشتری دارد. اگر کم‌کاری تیروئید درمان نشود معمولاً شدیدتر شده و مشکلات ناشی از آن بیشتر می‌شود. در اندکی از موارد عوارض تهدید کننده حیات مانند نارسایی قلبی و اغما دیده می‌شود. کم‌کاری تیروئید با انجام آزمایش خون شناسایی و به راحتی قابل درمان است.
به چه علت تیروئید کم‌کار می‌شود؟
شایع‌ترین علت نارسایی غده تیروئید، التهاب آن به علت اشکال در سیستم ایمنی خود فرد اسـت که بیماری‌ هاشیموتو نامیده می‌شود. معمولاً سیستم ایمنی بدن فقط در مقابل تهاجمات خارجی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها وارد عمل می‌شود و به خود بدن حمله نمـــی‌کند. در التهاب تیروئید به علت خودایمنی ،سیستم ایمنی خود فرد، غده تیروئید را به اشتباه (به جای بیگانه) مورد تهاجم قرار می‌دهد و به آن آسیب می‌رساند. به طوری که ظرفیت تولید هورمون کاهش می‌یابد. بیمـــاری‌هــــای خــــود ایمن سرایت کننده نیستند ولی ممکن است در یک خانواده بیـــش از یک نفــر مبتلا شود. خانم‌ها استعداد بیشتری برای ابتلا به این بیماری‌ها دارند.نوع دیگر، التهاب تیروئید پس از زایمان است که 5-11 درصد خانم‌ها را در فاصله کوتاهی پس از زایمان مبتلا می‌کند و معمولاً یک وضعیت موقتی است.یک علت شایع دیگر نارسایی غـــده تیـــــروئید، درمان‌های انجام شده روی پرکاری تیروئید است. یعنی وقتی برای کنترل غده تیروئید پرکار از ید رادیواکتیو یا جـــــراحـــــی استفــاده می‌شود، چند ماه تا چند سال بعد تیروئید ممکن است کم‌کار شود.در حدود 100 میلیـون نفر در سـراسر جهان ید کافی دریافت نمی‌کنند. یــــد یک مـــــاده شیمیـــایی است که تیـــــروئیـــــد از آن برای تولید هورمون استفاده می‌کند و کمبود شدید آن با کم‌کاری تیروئید همراه است. این مشکل با استفاده از نمک‌های یددار در ایران برطرف شده است.
کم‌کاری تیروئید چه علایمی ایجاد می‌کند؟
مشکلات و علایم کم‌کاری تیروئید، درست عکس پرکاری تیروئید هستند. یعنی چون کمبود ترشح هورمون تیروئید وجود دارد همه واکنش‌های مربوط به سوخت و ساز بدن آهسته می‌شوند.اشتهای بیمار کم می‌شود، عدم تحمل به سرما،آهسته شدن حرکات،خشکی و زبری پوست، موهای شکننده، ضعف و خستگی، صدای خشن، یبوست و گرفتگی عضلانی دیده می‌شود. همچنین ممکن است علائم زیر بروز کند:کم شدن حافظه،خواب آلودگی در طی روز، مشکل تمرکز، بی‌حسی دست‌ها و پاها،افزایش وزن خفیف،صورت پف‌آلوده به ویژه چشم‌ها، خونریزی ماهیانه شدید و نامنظم،ترشح شیر از پستان‌ها،نازایی، گواتر (تورم غیرطبیعی در ناحیه جلوی گردن به علت بزرگ شدن غده تیروئید).ممکن است در هر بیمار یکی از علایم فوق برجسته باشد در حالی که در بیمار دیگر چنین علامتی شدت کمتر داشته یا اصلاً دیده نشود.
تست تشخیصی کم کاری تیروئید :
اگر سطح TSH بالا و نتیجهFT3 , FT4 پایین باشد ، نشان دهنده کم کاری تیروئید است که نیاز به درمان دارد.
کم‌کاری تیروئید چگونه درمان می‌شود؟
با توجه به این که در این بیماری غده تیروئید قادر به تولید هورمون به میزان لازم نمی‌باشد، درمان استاندارد،استفاده از قرص‌های حاوی هورمون تیروئید هستند. این قرص‌ها هورمون مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند. در اکثر موارد از لووتیروکسین استفاده می‌شود.بیمار ممکن است ظرف 1-2 هفته پس از شروع درمان پاسخ اندکی را حس کند،اما پاسخ کامل به درمان با هورمون تیروئید اغلب تاخیر دارد و ممکن است چندین هفته طول بکشد.معمولاً 2-3 ماه پس از شروع درمان آزمایش خون برای اندازه‌گیری هورمون‌ها تکرار می‌شود تا مقدار لووتیروکسین براساس آن تعدیل شود. این روند ممکن است چندین بار تا رسیدن به سطح طبیعی هورمون در خون تکرار شود. پس از این که مقدار مناسب دارو برای هر فرد مشخص شد پزشک ممکن است آزمایش‌های هورمونی را سالی یک بار درخواست نماید. مصرف لووتیروکسین روزانه یک بار ترجیحا در تایم صبحگاهی میباشد . خیلی مهم است که بیماردوز صحیح دارو را دریافت کند. گاهی بیماران جهت تسریع در بهبودی و یا سعی در کاهش وزن مقدار بیش از حد نیاز از این قرص‌ها مصرف می‌کنند، این کار می‌تواند منجر به بروز علایم پرکاری تیروئید شود که در آن بیش از نیاز بدن هورمون در خون وجود دارد و در طولانی مدت ممکن است مشکلاتی از قبیل پوکی استخوان یا بیماری قلبی ایجاد شود.
بیمار مبتلا به کم‌کاری تیروئید تا چه مدت بایستی دارو مصرف کند؟
اکثر بیماران مبتلا به کم‌کاری تیروئید لازم است مصرف دارو را در طی عمر ادامه دهند،اما مقدار دارو در سال‌های بعدی ممکن است نیاز به تعدیل داشته باشد.
در چه وضعیت‌هایی ممکن است نیاز به دارو افزایش یابد؟
اگـــــر وزن بیمار بیشتر شود، در صورتی که خانمی مبتلا به کم‌کاری تیروئید بارداری شـــــود، بعضی بیماری‌های گوارشی که منجر به اختلال جذب لووتیروکسین می‌شوند، رژیم غذایی پرفیبر و کلستیرامین (داروی پایین آورنده کلسترول خون)، آنتی اسیدهای حاوی کلسیم یا آلومینیوم یا قرص‌های آهن می‌توانند در جذب لووتیروکسین مشکل ایجاد نمایند. لذا مقدار مصرف لووتیروکسین بایستی در موارد فوق افزایش یابد. و یا در مورد داروها لووتیروکسین در زمان‌های دیگری از شبانه‌روز مصرف شود. همچنین داروهای ضدتشنج و ریفامپین با تسریع دفع لووتیروکسین ممکن است نیاز به آن را افزایش دهند.
در چه وضعیت‌هایی ممکن است نیاز به دارو کاهش یابد؟
با بالا رفتن سن، پس از نوزادی و در صورتی که وزن بیمار کم شود نیاز به دارو ممکن است کاهش یابد.
کم کاری تیروئید در بارداری:
مصرف لووتیروکسین در دوران بارداری بی‌خطر است و خانم باردار مبتلا به کـم‌کاری تیروئید نباید به هیچ وجه دارو را قطع کند. ممکن است در طی بارداری مقادیر بیشتری از دارو مورد نیاز باشد. معمولاً مراقبت‌ها در فواصل کوتاه‌تری بایستی انجام شود. پس از باردار شدن در مراحل اولیه ممکن است هر 4 هفته بررسی انجام شود. پس از این که مقدار مناسب لووتیروکسین در بارداری مشخص شد، فواصل مراقبت‌ها را می‌توان تقریباً هر سه ماهه یک بارتعیین نمود. زنان مبتلا به کم‌کاری تیروئید که در طی بارداری سطح هورمون‌های تیروئید خونشان با دقت تنظیم شده باشد فرزندان طبیعی خواهند داشت. پس از زایمان مقدار دارو بایستی مجدداً تعدیل شود.
تست های لازم جهت تشخیص کم کاری تیروئید:

TSH
T4
T3
Free T3
Free T4
T3 uptake
T4 uptake
T3RU (T3 resin uptake)
Thyroglobulin
Thyroglobulin-Ab (Tg-AB)
Thyroid-stimulating immunoglobulins (TSI)
 (Anti TPO antibody (Thyroperoxidase


ساغر ذاکری –واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل