آزمایش منیزیم (Mg) چیست؟

 پزشکان این آزمایش را برای بررسی شرایطی مانند سوءتغذیه، اسهال مزمن، سندرم‌های سوءجذب یا برخی بیماری‌های کلیوی تجویز می‌کنند. همچنین، از این آزمایش برای پایش اثربخشی درمان در موارد کمبود منیزیم استفاده می‌شود. علاوه بر این، بروز علائمی مانند ضعف عضلانی، انقباضات غیرارادی عضله، حالت تهوع، خستگی بی‌دلیل، یا بینظمی در ضربان قلب می‌تواند از دلایل درخواست این آزمایش توسط پزشک باشد.

شرح آزمایش

در آزمایش منیزیم خون، میزان منیزیم موجود در پلاسمای خون سنجیده می‌شود. منیزیم یکی از الکترولیت‌های ضروری بدن است. الکترولیت‌ها مواد معدنی با بار الکتریکی هستند که مسئول بسیاری از فرآیندهای حیاتی، از جمله انقباض عضلات، انتقال پیام‌های عصبی و تنظیم ضربان قلب می‌باشند. بدن برای عملکرد صحیح عضلات، اعصاب و قلب به منیزیم نیاز دارد. این ماده معدنی همچنین در کنترل فشار خون، تنظیم قند خون و استحکام استخوان‌ها نقش دارد. اگرچه بخش عمده‌ای از منیزیم بدن در استخوان‌ها و سلول‌ها ذخیره شده است، اما اندازه‌گیری مقدار کم موجود در خون، شاخص خوبی برای ارزیابی وضعیت کلی این ماده معدنی در بدن محسوب می‌شود.

محدوده نرمال سطح منیزیم در خون

مقادیر طبیعی منیزیم خون بسته به سن و جنسیت و همچنین روش آزمایشگاه ممکن است کمی متفاوت باشد، اما به طور کلی در محدوده زیر قرار می‌گیرد:
•    نوزادان: 1.5 تا 2.2 mg/dL
•    کودکان: 1.7تا 2.1  mg/dL
•    بزرگسالان: 1.8 تا 2.4  mg/dL

مقادیر بحرانی منیزیم

سطح منیزیم خارج از محدوده طبیعی می‌تواند خطرناک باشد:
•    هایپومنیزیمی (کمبود شدید منیزیم): اگر سطح منیزیم به کمتر از 1.0 mg/dL برسد، نشان‌دهنده کمبود شدید است و خطر بروز مشکلات جدی مانند تشنج، آریتمی قلبی (بینظمی در ضربان قلب) و ضعف عضلانی شدید را به همراه دارد.
•    هایپرمنیزیمی (مسمومیت با منیزیم): اگر سطح منیزیم از 4.9 mg/dL فراتر رود، نشان‌دهنده مسمومیت است که می‌تواند منجر به افت شدید فشار خون، اختلالات تنفسی و ایست قلبی شود.

نتیجه غیرطبیعی آزمایش منیزیم و بیماری‌های مرتبط

سطح غیرطبیعی منیزیم می‌تواند نشان‌دهنده طیف وسیعی از مشکلات سلامتی باشد، از جمله:
•    نارسایی کلیوی: در این حالت، کلیه‌های آسیب‌دیده قادر به دفع منیزیم اضافی از بدن نیستند که منجر به تجمع آن و افزایش سطح منیزیم خون (هایپرمنیزیمی) می‌شود.
•    سوءمصرف الکل (الکلیسم): مصرف مزمن و زیاد الکل می‌تواند با ایجاد سوءتغذیه، اسهال و اختلال در جذب، باعث کاهش سطح منیزیم خون (هایپومنیزیمی) شود.
•    سپسیس: این واکنش شدید و سیستمیک بدن به عفونت می‌تواند با ایجاد اختلال در عملکرد اندام‌ها و تعادل الکترولیتی، منجر به کاهش یا افزایش سطح منیزیم گردد.
•    بیماری آدیسون: برخلاف آنچه در برخی منابع قدیمی اشاره شده، بیماری آدیسون معمولاً به طور مستقیم باعث افزایش سطح منیزیم نمی‌شود. هایپرمنیزیمی بیشتر با نارسایی حاد کلیه یا مصرف بیش از حد مکمل‌های منیزیم مرتبط است.

نیاز روزانه منیزیم چقدر است؟

بدن قادر به تولید منیزیم نیست، بنابراین تأمین این ماده معدنی ضروری کاملاً به رژیم غذایی وابسته است. میزان نیاز روزانه منیزیم بسته به سن، جنس و شرایط فیزیولوژیک (مانند بارداری) متفاوت است. به عنوان مثال، موسسات معتبری مانند "موسسه پزشکی"(IOM)  نیاز روزانه را برای بزرگسالان مرد حدود 400 -420 میلی‌گرم و برای بزرگسالان زن حدود 310 -320 میلی‌گرم اعلام می‌کنند. مصرف مقادیر کافی منیزیم برای سلامت کلی بدن حیاتی است، اما مصرف بیش از حد آن (معمولاً از طریق مکمل‌ها) می‌تواند منجر به مسمومیت و عوارض جدی شود.
تأمین منیزیم از طریق یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد غذایی طبیعی، معمولاً برای افراد سالم کافی است. در موارد تشخیص کمبود منیزیم توسط پزشک، درمان دارویی (مکمل‌های خوراکی یا تزریقی) تجویز می‌شود. دریافت کافی منیزیم با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، پوکی استخوان و دیابت نوع 2 مرتبط است.

منابع غذایی غنی از منیزیم

منیزیم به طور طبیعی در طیف وسیعی از مواد غذایی یافت می‌شود. بهترین منابع آن عبارتند از:
•    دانه‌ها و مغزها: تخم کدو، بادام، بادام هندی
•    حبوبات: لوبیا سیاه، سویا
•    سبزیجات برگ‌دار تیره: اسفناج، برگ چغندر
•    غلات کامل: نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای
•    شکلات تلخ
از فواید مهم منیزیم می‌توان به کمک به تنظیم قند خون، بهبود کیفیت خواب، و تسهیل عملکرد طبیعی روده اشاره کرد.

علل بالا بودن سطح منیزیم خون (هایپرمنیزیمی)

هایپرمنیزیمی وضعیتی نسبتاً نادر است، زیرا کلیه‌های سالم به طور مؤثر منیزیم اضافی را دفع می‌کنند. بنابراین، مهم‌ترین علت آن اختلال در عملکرد کلیه است. سایر علل عبارتند از:
•    نارسایی حاد یا مزمن کلیوی: کلیه‌ها قادر به دفع منیزیم نیستند.
•    مصرف بیش از حد مکمل‌های منیزیم یا داروهای حاوی منیزیم: مانند ملین‌ها و آنتی‌اسیدها.
•    برخی بیماری‌های غدد درون‌ریز: مانند هایپوآلدوسترونیسم (کمبود آلدوسترون) یا کم‌کاری تیروئید شدید (هایپوتیروئیدی). (توجه: هایپرتیروئیدی یا تیروئید پرکار از علل هایپرمنیزیمی محسوب نمی‌شود).
•    اسیدوز: به ویژه اسیدوز دیابتی کتواسیدوز.
•    تخریب گسترده بافتی (رابدومیولیز): که منجر به آزادسازی منیزیم از سلول‌ها می‌شود.
•    بیماری‌های بدخیم: مانند مولتیپل میلوما.

عوارض بالا بودن سطح منیزیم

هایپرمنیزیمی می‌تواند بر سیستم‌های مختلف بدن تأثیر بگذارد:
•    عصبی-عضلانی: ضعف عضلانی شدید، فلج، کاهش یا از بین رفتن رفلکس‌ها.
•    قلبی-عروقی: کاهش فشار خون، برادی کاردی (کاهش ضربان قلب)، و در موارد شدید ایست قلبی.
•    تنفسی: ضعف عضلات تنفسی که می‌تواند منجر به نارسایی تنفسی شود.
•    گوارشی: حالت تهوع و استفراغ.

علل کمبود منیزیم خون (هایپومنیزیمی)

هایپومنیزیمی شایع‌تر است و علل آن متنوع است:
•    کاهش دریافت غذایی: سوءتغذیه، بی‌اشتهایی.
•    اختلال در جذب گوارشی: بیماری‌هایی مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون یا جراحی‌های روده.
•    افزایش دفع از کلیه: مصرف برخی داروها (مانند دیورتیک‌ها، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها)، مصرف الکل، دیابت کنترل نشده، هایپرآلدوسترونیسم.
•    سایر علل: پانکراتیت حاد، افزایش سن.

عوارض پایین بودن منیزیم در بدن

سطوح پایین منیزیم می‌تواند با طیف وسیعی از عوارض سلامتی همراه باشد:
•    مشکلات قلبی-عروقی: آریتمی قلبی، افزایش خطر فشار خون بالا.
•    مشکلات عصبی-عضلانی: گرفتگی و انقباضات عضلانی، پرش عضله، سندرم پای بی‌قرار، و در موارد شدید تشنج.
•    متابولیک: افزایش مقاومت به انسولین و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 ، کاهش تراکم استخوان (پوکی استخوان).
•    روانی: بی‌حوصلگی، اضطراب و افسردگی.

تست منیزیم در بارداری

منیزیم در دوران بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چرا که در رشد جنین، انقباضات رحمی و پیشگیری از پره‌اکلامپسی نقش دارد. نیاز به منیزیم در این دوران اندکی افزایش می‌یابد (حدود 350 -400 میلی‌گرم در روز برای زنان باردار). با این حال، مصرف مکمل باید حتماً تحت نظر پزشک باشد، زیرا دوزهای بسیار بالا می‌تواند خطرناک باشد. دوزهای ذکر شده در برخی منابع (700 -450 میلی‌گرم) بسیار بالا است و فقط در شرایط خاص درمانی (مانند درمان پره‌اکلامپسی با سولفات منیزیم) و با نظارت دقیق پزشکی تزریق می‌شود.

شرایط انجام آزمایش منیزیم

این آزمایش معمولاً بر روی نمونه خون وریدی انجام می‌شود و در موارد نیازی به ناشتا بودن ندارد. با این حال، همیشه بهتر است دستورالعمل‌های آزمایشگاه یا پزشک معالج خود را دنبال کنید، زیرا ممکن است بسته به شرایط، درخواست‌های خاصی وجود داشته باشد.

تست‌های مرتبط با آزمایش منیزیم

از آنجایی که تعادل الکترولیت‌ها در بدن به هم وابسته است، پزشک معمولاً آزمایش منیزیم را به عنوان بخشی از یک پنل الکترولیت یا پنل متابولیک پایه/جامع درخواست می‌کند. مهم‌ترین آزمایشات مرتبط عبارتند از:
•    آزمایش کلسیم (Calcium): بین سطح منیزیم و کلسیم ارتباط متقابل وجود دارد.
•    آزمایش فسفر (Phosphate/Phosphorus): این الکترولیت نیز در متابولیسم استخوان و انرژی نقش دارد.
•    آزمایش پتاسیم(Potassium): کمبود منیزیم می‌تواند منجر به کاهش پتاسیم خون (هایپوکالمی) شود.

تهیه کننده: ندا آقاخانی کارشناسی ارشد بیوشیمی