نایسریا

نایسریا (Neisseria)
نایسریا (Neisseria)، یکی از گونه های مهم خانواده نایسریاسه و جز باکتری های گرم منفی و غیر متحرک میباشد. . این باکتری ها، هوازی هستند و در حضور 5 تا 10% دی‌اکسید کربن، رشد بهتری دارند. گونه‌های مختلف نایسریا ، باکتری‌هایی همزیست می‌باشند که توانایی کلونیزه کردن سطوح مخاطی بسیاری از جانواران را دارند. این باکتری‌ها نسبت به خشکی، نور خورشید و حرارت بسیار حساس هستند و به سرعت از بین می روند. تاکنون 11 گونه در انسان شناسایی شده‌است که از این تعداد، فقط 2 گونه با نام‌های نایسریا مننژیتیدیس (N. meningitidis) و نایسریا گونوره آ (N. gonorrhoeae) بیماریزا هستند.
پاتوژنهای بیماری زا در انسان :
• نایسریا گونوره آ (گونوکوک) : عامل بیماری سوزاک است.
• نایسریا مننژیتیدیس (مننگوکوک): عامل بیماری مننژیت است.
• غیربیماریزاها : این گونه‌ها همگی غیربیماریزا هستند و به‌طور همزیست در مخاط پستانداران یافت می‌شوند مانند :
• نایسریا سینره آ (Neisseria cinerea)
• نایسریا الونگاتا (Neisseria elongata)
• نایسریا فلاوسنس (Neisseria flavescens)
• نایسریا لاکتامیکا (Neisseria lactamica)
• نایسریا موکوزا (Neisseria mucosa)
• نایسریا سیکا (Neisseria sicca)
با این حال، برخی از این گونه‌ها ممکن است به‌طور نادر موجب بیماری شوند.
Neisseria gonorrhoeae گنوره (سوزاك):
شایعترین بیماری منتقل شونده از راه جنسی پس از عفونت کلامیدیایی است. عامـل آن نیسریا گنوره یا گنوکوك میباشـد. انتقال آن از طریق رابطه جنسی و مادر به جنین در هنگام تولد صورت میگیرد. Neisseria gonorrhoeae می تواند ملتحمه چشم را درگیر کند که شایعترین علت آن انتقال عمودی باکتری ها به چشم نوزادان در کانال زایمان است و متأسفانه یکی از علل اصلی نابینایی در کشورهای در حال توسعه محسوب میشود. علائم معمولا 2 تا 5 روز پس از زایمان ظاهر میشوند و با اگزودای ملتحمه، قرمزی و ادم پلکها نمایان میشود. درمان نوزادان باید سیستماتیک انجام شود تا از بروز سپسیس گنوکوکی پیشگیری شود.
نحوه ی انتقال گنوره :
وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین، رعایت نکردن موازین بهداشتی، رفتارهای پر خطـر اجتماعی مانند شروع زودهنگام روابط جنسـی (در سنین پایین، شرکای جنسی متعـدد و ...) از مهـم ترین عوامل در چرخه انتقال گنوره هسـتند. طبق بررسـی هـای WHO درکشـورهای در حـال توسعه، میزان بروز و شیوع بیماری هـای آمیزشـی حدود 20 برابر کشورهای پیشرفته اسـت، یکـی از عوامل مهم در افزایش شیوع بیماری های آمیزشی نداشتن آگاهی در برقـراری روابـط جنسـی سـالم است. علائم سوزاك بدون درمـان ممکـن اسـت هفته ها یا ماهها طول بکشد که مـی توانـد ریسـک عوارض را هم بالا ببرد.
علائم بالینی در مردان:
• ترشحات پیشابراهی در 90 %مردان مشاهده می شود، كه ابتدا به صورت كم و موكوسی بوده و بعد از 1 تا 2روز كاملاً چركی میشود.
• سوزش ادرار در حدود 50 %از مردان مشاهده می شود.
• 10 درصد مردان بدون علامت هستند.
• باکتری میتواند باعث التهاب حاد ركتوم شود كه به صورت خارش آنوس، درد و اسپاسم اسفنگتر آنال، ترشحات چركی یا خونریزی ظاهر میشود.
• عفونت حلقی در90 %مردان بدون علامت است، اما ممكن است باعث التهاب آشكار حلق شود.
در معاینه بالینی ترشحات موكوسی چركی دیده میشود. حساسیت اپیدیدیم، تورم یا التهاب آلت نیز ممکن است مشاهده شود.
علائم بالینی در زنان:
• افزایش یا تغییر رنگ و بو در ترشحات واژینال در 50 %زنان.
• سوزش ادرار
• خونریزی داخلی كه گاهی با مقاربت آغاز میشود (شایع نیست).
• درصورتی که میزان عفونت بالا برود میتواند منجر به درد لگنی یا شكمی، همراه با درد در هنگام مقاربت همراه باشد .
• گنوره ركتال خارش آنوس، درد و اسپاسم اسفنگتر آنال، ترشحات چركی یا خونریزی را ممکن است در پی داشته باشد، اما شدت علائم نسبت به مردان كمتر است.
• عفونت حلقی در90 %زنان بدون علامت است، اما ممكن است باعث التهاب آشكار حلق شود.
در معاینه بالینی زنان ترشحات چركی از سرویكس وجود دارد. سرویكس شكننده بوده و به راحتی دچار خونریزی میشود. .در صورت وجود بیماری التهاب لگن، حساسیت شكمی مشاهده میشود.
کودکان در رنج سنی 13 تا 15 سال :
• شک به سوء استفاده جنسی مگر این كه شواهد آشكاری مبنی برانتقال عفونت از مادر به كودك هنگام زایمان یا از طریق آلودگی خون، یا اینكه عفونت از طریق رابطه توافقی با یك شریك جنسی كسب شده باشد.
درمان:
درمان گنوره اغلب با سفالوسپورین (سفیكسیم یا سفتریاكسون) انجام می‌شود. فقط در صورتی كه معلوم شود ارگانیسم حساس است، فلوروكینولون (سیپروفلوكساسین یا اوفلوكساسین) می‌تواند جایگزین مناسبی باشد .گنوره حلقی نیز با سفتریاكسون درمان می‌شود . اگر تشخیص گنوره قطعی نشده باشد، تا زمان تأیید آزمایشگاهی به طور تجربی باید درمان انجام شود و میتوان از آزیترومایسین یا داكسی سایكلین برای درمان استفاده کرد. در مورد زنان باردار یا شیرده كه گنوره دارند یا مشكوك به گنوره هستند درمان با سفالوسپورین ها توصیه می‌شود. تجویز فلوروكینولون (سیپروفلوكساسین یا اوفلوكساسین) در بارداری و شیردهی توصیه نمی شود. شركای جنسی نیز باید از نظر عفونت های منتقله از طریق جنسی غربالگری شده و تا زمان رسیدن نتایج آزمایش، به صورت تجربی برای گنوره درمان شوند. اجتناب از رابطه جنسی تا زمانی كه فرد و شریك جنسی او درمان را كامل كرده باشند توصیه می‌شود.
نایسریا مننژیتیدیس ( Neisseria meningitidis)
مننگوکوک، باکتری عامل مننژیت است. این باکتری می‌تواند موجب مننگوکوکسمی (عفونت خون) نیز شود. مننگوکوک به عنوان یکی از عوامل مهم مرگ و میر در کودکان کشورهای توسعه یافته و موجب همه گیری‌هایی (اپیدمی) در آسیا و آفریقا است.نایسریا مننژیتیدیس همانند نایسریا گونوره آ، دیپلوکوک‌های گرم منفی لوبیایی شکل است. با این تفاوت که نایسریا مننژیتیدیس باکتری کپسول داراست.
شیوع نایسریا مننژیتیدیس:
سالانه ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ مورد از مننژیت مننگوکوکی در ایالات منحده آمریکا اتفاق می‌افتد یعنی یک مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر. کودکان زیر ۵ سال، نوجوانان دبیرستانی، زائرین و ساکنین خوابگاه‌ها و پانسیون‌ها از افراد پرخطر هستند. میزان شیوع مننژیت در ساکنین زیر صحرای آفریقا یه ۱ در هر ۱۰۰۰ تا ۱ در هر ۱۰۰ نفر می‌رسد.
نحوه انتقال مننگوکوک:
مننگوکوک از طریق ترشحات تنفسی و بزاق مانند عطسه، سرفه و جویدن اسباب بازی‌ها منتقل می‌شود.
علائم بالینی مننگوکوک:
علائم اولیه شامل خستگی، تب بالا همراه با سفتی گردن و سردرد است که در صورت عدم درمان منجر به کما و مرگ بیمار خواهد شد. علائم مننژیت نایسریا شبیه علائم بالینی مننژیت‌های استرپتوکوک پنومونیه و هموفیلوس آنفلوآنزا است. افرادی که دچار اختلال در سیستم ایمنی خود هستند (مانند مبتلایان به سندرم نفروتیک و بیمارانی که طحال آن‌ها برداشته شده‌است)، در معرض خطر بالای ابتلا به مننژیت می‌باشند. بیماری مننژیت در پزشکی همواره به عنوان یک مورد اورژانسی مطرح بوده‌است.
مننگوکوکسمی:
مننگوکوکسمی (عفونت خون)، بیماری دیگری است که توسط مننگوکوک ایجاد می‌شود. ویژگی این بیماری، ایجاد راش‌های قرمز (لکه‌های خونریزی زیر پوستی) است که با فشار تغییر رنگ نمی‌دهند. بیماری بسیار مهلک است و ۵۰٪ از بیماران تنها چندساعت پس از شروع علائم، خواهند مرد. سایر عوارض عبارتند از: سندرم واترهاوس- فریدریشسن (خونریزی دوطرفه غدد فوق کلیوی به دلیل مننگوکوکسمی برق آسا) و انعقاد درون عروقی .
زیرتیپ‌ها:
مننگوکوک بر اساس ساختار آنتی ژنی کپسول پلی ساکاریدی به ۱۲ تیپ تقسیم‌بندی می‌شود. ۶ تیپ A، B، C، W135، X، Y موجب همه‌گیری (اپیدمی) می‌شوند. از این رو، اهمیت بیشتری دارند.
فاکتورهای بیماریزایی:
لیپوالیگوساکارید (LOS) که در غشای خارجی باکتری قرار دارد، نقش اندوتوکسین را دارد که سبب شوک سپتیک و خونریزی به دلیل تخریب گلبول‌های قرمز می‌شود. سایر فاکتورهای بیماریزایی عبارتند از کپسول (از فاگوسیتوز توسط گلبول‌های سفید جلوگیری می‌کند) و فیمبریه یا پیلی (موجب اتصال باکتری به سلول‌های اپتلیالی حلق می‌شود.
مکانیسم تهاجم سلولی:
مننگوکوک از طریق تغییر در سیگنالینگ سلولی، وارد سلول‌های میزبان می‌شود. باکتری این کار را از طریق پیلی تیپ IV انجام می‌دهد. پیلی تیپ IV سبب اتصال باکتری به سلول‌های میزبان می‌شود. اتصال پیلی تیپ IV سبب ایجاد ساختارهای شبیه میکروویلی در سطح سلول می‌شود. باکتری از طریق میکروویلی‌ها وارد سلول میزبان می‌شود. پیامد این رخداد، بازآرایی رشته‌های اکتین (سیتواسکلت سلولی) است که منجر به ورود باکتری به داخل سلول به صورت واکوئل‌های داخل سلولی است. به غیر از پیلی تیپ IV، سایر پروتئین‌های غشای خارجی ممکن است در داخل شدن باکتری به سلول‌های میزبان نقش داشته باشند.
درمان:
درمان باید بلافاصله با آنتی بیوتیک‌ها آغاز شود. سفالوسپورین‌ (مانند سفوتاکسیم و سفتریاکسون) باید در بیماران مشکوک به مننژیت یا بیماران تأیید شده، بلافاصله (قبل از اعلام نتایج آزمایشگاه) تجویز شود. افرادی که ۷ روز قبل از شروع علائم بیمار با بیمار تماس داشته‌اند باید تحت درمان پیشگیرانه (کموپروفیلاکسی) قرار گیرند.
واکسیناسیون:
سویه‌های مختلف نایسریا مننژیتیدیس، کپسول‌های متفاوتی تولید می‌کنند. در حال حاضر، واکسن‌هایی علیه سروگروه‌های کپسولی A، C،Y و W-135 نایسریا مننژیتیدیس به‌طور تجاری در بازار موجود می‌باشد اما علیه سروگروه B، واکسن مناسبی در دسترس نیست. این واکسن‌ها برای جلوگیری از ابتلا به مننژیت در افراد پرخطر (زائرین، ساکنان خوابگاه‌ها و پانسیون‌ها) ضروری به نظر می‌رسد.
https://www.cdc.gov/std/gonorrhea/lab/nmen.htm
ساغر ذاکری-واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل