بیماری مالاریا چیست؟

 پلاسمودیومها در داخل گلبولهای قرمز خون رشد میکند و پس از رشد ، تكثیر نموده و موجب پاره شدن گلبولهای قرمز خون و بروز علائم مالاریا می شود.
همه گیری شناسی
هر سال در جهان 500– 300 میلیون نفر به مالاریا مبتلا میشوند و از این تعداد بیش از 1میلیون نفر جان خود را از دست می دهند. در دنیا هر ثانیه ، یعنی در گفتن هر کلمه مالاریا تعداد 10 کودک برای مبارزه با مرگ در اثر مالاریا پنجه نرم می کنند .کل موارد مالاریا در جهان بیش از 5 برابر مجموعه ( سل ، ایدز ، سرخك ، جذام ) است. عامل بیماری انگلهای تک سلولی بنام پلاسمودیوم می باشد.در ایران سه گونه پلاسمودیوم  وجود دارد که عبارتند از: پلاسمودیوم ویواکس و پلاسمودیوم مالاریه یا مالاریای سه- یک خوش خیم و پلاسمودیوم فالسیپاروم یا مالاریای سه- یک بدخیم. پلاسمودیوم فالسیپاروم از همه خطرناكتر بوده و اگر درمان نشود باعث مرگ بیمار می شود. ناقل بیماری پشه های آنوفل ماده می باشد . در کشور ایران 19 گونه پشه آنوفل شناخته شده که 7 گونه آن ناقل بیماری می باشد .پشه های آنوفل بیشترین زمان خونخواری را در شب انجام میدهند.

چرخه‌ انتقال توسط پشه
پشه‌ غیرآلوده: پشه با تغذیه از فرد مبتلا به مالاریا آلوده می‌شود.
انتقال انگل: اگر این پشه در آینده شما را نیش بزند می‌تواند انگل‌های مالاریا را به شما منتقل کند.
در کبد: وقتی که این انگل‌ها وارد بدن شما می‌شوند به کبد شما می‌روند. جایی که برخی از انواع آن می‌توانند تا یکسال در آنجا به صورت نهفته باقی بمانند.
در جریان خون: هنگامی که انگل‌ها بالغ شوند کبد را ترک کرده و گلبول‌های قرمز را آلوده می‌کنند. معمولا در این زمان است که افراد، علائم مالاریا را بروز می‌دهند.
انتقال به فرد دیگر: اگر یک پشه‌ غیر آلوده در این نقطه از چرخه شما را بگزد، به انگل‌های مالاریای شما آلوده خواهد شد و می‌تواند آن را از طریق نیش خود به افراد دیگر سرایت دهد.

دوره کمون
دوره کمون بر حسب نوع انگل فرق میکند و در نوع ویواکس 14-7 روز است.
راه انتقال بیماری
رایج ترین روش انتقال بیماری از طریق گزش پشه آنوفل ماده از شخص بیمار به شخص سالم می باشد.
علائم بیماری
اشخاصی که به بیماری مالاریا مبتلا می شوند ابتدا احساس سرما می کنند و سپس لرز می نمایند و بعد دچار تب می شوند و در نهایت عرق می کنند که به این مراحل حمله مالاریا گفته می شود. علائم دیگر مالاریا سردرد ، استفراغ ، بزرگی طحال ، کم خونی و دردهای عضلانی می باشد.

عوارض بیماری مالاریا

مالاریا می‌تواند مرگبار باشد به خصوص آن نوع از مالاریا که توسط انواع انگل ‌هایی که در نواحی گرمسیری آفریقا شایع است ایجاد می‌شود. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) تخمین می‌زند که 91 درصد از موارد مرگ و میر ناشی از مالاریا در آفریقا رخ می‌دهد (بیشتر در کودکان زیر 5 سال)

در اکثر موارد، مرگ بر اثر مالاریا با یک چند تا از عوارض جدی این بیماری مرتبط است؛ از جمله‌:

مالاریای مغزی: اگر سلول‌های خونی دارای انگل، رگ‌های خونی کوچکی که به مغز می‌روند را مسدود کنند (مالاریای مغزی)، ممکن است تورم مغز و یا آسیب مغزی رخ دهد. مالاریای مغزی می‌تواند باعث تشنج و کما شود.

مشکلات تنفسی: تجمع مایع درون شش‌ها (ادم ریوی) می‌تواند تنفس را دشوار کند.

نارسایی ارگان‌های درونی: مالاریا می‌تواند منجربه نارسایی کلیه ‌ها یا کبد و یا پارگی طحال شود. هر یک از این شرایط می‌تواند خطرناک و مرگبار باشد.

کم خونی: مالاریا به گلبول‌های قرمز آسیب می‌زند که این امر می‌تواند منجربه کم خونی (آنمی) شود.

قند خون پایین: انواع شدید مالاریا می‌توانند منجربه قند خون پایین شوند. کویینین (quinine) نیز می تواند همین اثر را بر میزان قند خون داشته باشد؛ این ماده یکی از رایج ترین داروهایی است که برای مقابله با مالاریا از آن استفاده می‌شود. قند خون بسیار پایین می‌تواند منجربه کما یا مرگ شود.

روش تشخیص بیماری
ساده ترین و مطمئن ترین روش تشخیص قطعی بیماری آزمایش خون است. که می توان در فاصله زمانی کمتر از نیم ساعت به وجود بیماری پی برد.
درمان
درمان اساسی مبتلایان به پلاسمودیوم فالسیپاروم و ویواکس با کلروکین و پریماکین طبق دستورالعمل کشوری توصیه میگردد. در پلاسمودیوم ویواکس کلروکین در افراد بالغ 1500میلی گرم ( 10 قرص ) در مدت سه روز مصرف می شود.در بچه ها پریماکین به مقدار 25 / میلیگرم برای هرکیلوگرم از وزن بدن بیمار بمدت 14 روز و یا 75  میلیگرم برای هرکیلوگرم هفته ای یکبار بمدت 8 هفته توصیه می شود. پریماکین در زنان حامله ، بچه های زیر یكسال ، افرادیكه دارای كمبود G6PD هستند نباید مصرف شوند.
اقدامات پیشگیری کننده
*آموزش بهداشت به مردم به منظور شناساندن علائم ، راههای انتقال و پیشگیری از بیماری به آنها.
*بیماریابی جهت قطع زنجیره انتقال بیماری و پیداکردن سریع مخازن آلوده و درمان بموقع و کامل آن نقش مهمی در  کنترل این بیماری دارد.    
*مبارزه با ناقل بیماری:
*جلوگیری از گزش توسط پشه آنوفل با اقدامات ذیل:
*خوابیدن در زیر پشه بند در موقع شب .
*استفاده از توری مناسب برای پنجره ها و دربهای خانه یا حداقل اتاقهای که افراد در شب در آنجا می خوابند.
*استفاده از مواد دور کننده حشرات بر روی نقاط باز بدن.
*استفاده از حشره کشهای خانگی بصورت اسپری یا تدخینی در محلهای استراحت قبل از خواب
*از بین بردن محلهای تکثیر پشه های آنوفل:
*از بین بردن و خشکاندن آبهای راکد.
*جاری کردن و به حرکت انداختن آبهای راکد پر کردن برکه ها و گودالها
*استفاده از ماهیهای لاروخوار و باسیلهای لاروکش و لاروکشهای شیمیایی در داخل آبهای که می تواند محل مناسبی جهت تخمگذاری پشه های آنوفل باشد.
*از بین بردن پشه های بالغ :استفاده از حشره کشهای شیمیایی طولانی اثر از جمله بایگون و آیکون بصورت سمپاشی ابقایی اماکن داخلی انسانی و حیوانی.

ریحانه مقتدری_واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل