کم خونی وفقر آهن در بانوان

کم خونی وفقر آهن در بانوان:

کم‌خونی یا «آنِمی» به کاهش گلبول‌های قرمز سالم خون یا کاهش هموگلوبین گفته می‌شود که وظیفه‌ی اکسیژن‌رسانی به دستگاه‌های مختلف بدن را به‌ عهده دارند.کاهش گلبول قرمز و اختلال در اکسیژن‌رسانی به سلول‌های بدن، باعث بروز مشکل در اعضای متعدد بدن و ظهور علائم بسیاری می‌شود. در حال‌ حاضر شایع‌ترین کم‌خونی، کم‌خونی فقر آهن است. آهن مهم‌ترین ماده برای ساخت هموگلوبین است و هنگامی که جذب این ماده کافی نباشد یا نیاز بدن به آن به‌ دلیلی (مثلاً بارداری یا خونریزی مانند خونریزی زیاد هنگام قاعدگی) افزایش یابد، بیمار دچار کم‌خونی فقر آهن خواهد شد.

چه افرادی بیشتر در معرض خطر هستند؟
دختران نوجوان و خانم‌ها در سنین باروری به‌ دلیل خونریزی ماهانه،بارداری، زایمان و شیردهی، بیشتر از آقایان در معرض کم‌خونی فقر آهن قرار دارند. تحقیقات نشان داده که تقریباً نیمی از خانم‌ها با ذخایر ناکافی آهن باردار می‌شوند که این امر می‌تواند مشکلات جدی برای مادر و جنین ایجاد کند.

علائم فقر آهن چیست؟
شناختن علائم فقر آهن اهمیت زیادی دارد که می‌تواند به درمان و پیشگیری به‌ موقع از آن کمک کند. شایع‌ترین علائم کم خونی عبارتند از:
• رنگ‌پریدگی پوست، لب‌ها و ناخن‌ها
• احساس خستگی یا ضعف
• سرگیجه، سردرد
• تنگی نفس
• ضربان سریع قلب (کاهش در سرعت خونرسانی به قلب)
• عدم تمرکز، خواب آلودگی و بی‌حوصلگی
• ریزش مو


میزان نیاز به آهن:
نیاز روزانه به این ماده بسیار اندک و در حد یک میلی‌گرم است البته میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت می‌باشد؛ مثلاً زنان باردار به علت افزایش حجم خون، رشد جنین و جفت و سایر بافت‌ها به آهن بیشتری نیاز دارند. در شیرخوارانی که شیرمادر می‌خورند در صورت سلامت مادران، میزان آهن موجود در شیر مادر برای ۶–۴ ماه اول زندگی کافی است ولی از شش ماهگی به بعد استفاده از قطره آهن توصیه می‌شود. در کودکانی که از شیرخشک استفاده می‌کنند معمولاً کمبود آهن وجود ندارد. در نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند، ذخایر آهن اغلب اندک بوده و باید از ۳ ماهگی آهن اضافی به صورت قطره خوراکی خورانده شود. همچنین بستن پیش از موقع بند ناف نیز به این دلیل که نوزاد را از یک سوم کل خونش محروم می‌کند، خطر فقر آهن را افزایش می‌دهد.

آهن مورد نیاز بدن چگونه تامین میشود؟


ترکیبات دارای آهن مانند فروس سولفات در درمان و پیشگیری از کم خونی فقر آهن به کار می‌رود. مصرف گوشت و جگر، مغزها مانند پسته. ماهی، زرده تخم‌مرغ، سبزیهای دارای برگ سبز تیره مانندجعفری، اسفناج و حبوبات مثل عدس و لوبیا همچنین میوه‌های خشک (مانند برگه‌ها) و دانه‌های روغنی مفید است. مصرف ویتامین C بعد از غذا (مانند آب لیمو) موجب افزایش جذب آهن و مصرف چای و قهوه موجب کاهش جذب آهن می‌شود. در حقیقت تانن موجود در چای و آهن دو عنصری هستند که به هم می‌چسبند و دفع می‌شوند، بنابراین آهن جذب بدن نمی‌شود. به همین دلیل همه افراد (خصوصاً کسانی که به کم خونی مبتلا هستند)، بهتر است نوشیدن چای را به دو ساعت بعد از غذا موکول کنند. قهوه، دمنوش‌های گیاهی و شکلات داغ هم از جمله نوشیدنی‌هایی هستند که می‌توانند مانع جذب آهن شوند.

تست ها و یافته های آزمایشگاهی جهت بررسی آنمی فقر آهن:



CBC
آزمایش خونی است که در آن تعداد گلبول های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت، MCV (مشخص کننده اندازه گلبول های قرمز) و MCH ( مشخص کننده حجم هموگلوبین در گلبول های قرمز) اندازه گیری می شود و شکل، رنگ و سایز گلبول های قرمز بررسی می گردد.
در بیماران مبتلا به کم خونی فقر آهن،تعداد گلبول های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت کمتر از نرمال است و در صورت کوچک شدن گلبول های قرمز مقدار MCV و MCH نیز کاهش می یابد.


Fe (میزان آهن سرم):
با اندازه گیری آهن سرم می توان پی برد چه میزان آهن در گردش خون وجود دارد. در فرد مبتلا به کم خونی فقر آهن، میزان آهن سرم کاهش یافته است.



TIBC:
مقدار پروتئینی را مشخص می کند که وظیفه انتقال آهن به گلبول های قرمز و ذخایر بدن را بر عهده دارد و در صورت وجود آنمی میزان این پروتئین بالا است.


Ferritin:
فرتین پروتئینی است که آهن را در کبد و طحال ذخیره می کند و در مبتلایان به کم خونی فقر آهن مقدار آن کاهش می یابد.



ساغر ذاکری _ واحد تحقیق وتوسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل