گرمای شدید و سرمای افراطی، دشمن پنهان کلیه‌ها

 غذاهای شور و سرخ‌کرده، رژیم غذایی کم‌میوه و کم‌سبزی، از عوامل خطر مهم بیماری مزمن کلیه (CKD) هستند؛ بیماری‌ای که طبق برآوردها در سال 2023 حدود 788 میلیون نفر از افراد 20 سال به بالا در جهان به آن مبتلا بوده‌اند. پژوهش جدیدی که در نوامبر 2025 در مجله پزشکی The Lancet منتشر شده، نشان می‌دهد گرمایش جهانی و افزایش وقوع طوفان‌ها و بلایای طبیعی، نقش مهمی در افزایش موارد بیماری مزمن کلیه داشته‌اند. پژوهشگران می‌نویسند:«استرس گرمایی شدید، عفونت‌ها و تماس با سموم از عوامل دخیل در افزایش موارد CKD هستند. نکته نگران‌کننده این است که این افزایش، حتی در جوامعی مشاهده شده که عوامل خطر شناخته‌شده‌ای مانند دیابت یا ناهنجاری‌های ساختاری کلیه را ندارند. به گفته محققان:«تغییرات اقلیمی، از طریق افزایش میانگین دمای جهانی و فراوانی شرایط آب‌وهوایی حدی، احتمال ابتلا به بیماری مزمن کلیه و تسریع افت عملکرد کلیه را افزایش می‌دهد.»

گرما و سرما چگونه به کلیه‌ها آسیب می‌زنند؟

این مطالعه که با همکاری دانشگاه واشنگتن، دانشگاه نیویورک و دانشگاه گلاسگو انجام شده، نشان می‌دهد گرمای شدید و سرمای افراطی هر دو می‌توانند باعث کم‌آبی بدن شوند؛ وضعیتی که اگر طولانی و شدید باشد، خطر سنگ کلیه و آسیب حاد کلیه را افزایش می‌دهد.
بیماری‌ای مرگبار اما کمتر شناخته شده طبق این گزارش، بیماری مزمن کلیه در سال 2023 نهمین علت مرگ‌ومیر در جهان بوده و حدود 1.5  میلیون نفر را به کام مرگ کشانده است. دکتر «تئو واس»، از نویسندگان ارشد این پژوهش، می‌گوید:«بیماری مزمن کلیه هم یک عامل خطر مهم برای بسیاری از بیماری‌های جدی دیگر است و هم به‌تنهایی بار سنگینی بر نظام سلامت تحمیل می‌کند. با این حال، نسبت به بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر، توجه سیاست‌گذاران به آن بسیار کمتر است؛ آن هم در شرایطی که رشد آن در مناطق محروم سریع‌تر است.»

پنج عامل اصلی خطر بیماری مزمن کلیه

پژوهشگران، 5 عامل اصلی مؤثر در کاهش سال‌های سالم زندگی را چنین معرفی کرده‌اند:
دیابت
فشار خون سیستولیک بالا
چاقی
رژیم غذایی نامناسب (نمک زیاد، مصرف کم میوه و سبزیجات)
دمای نامتعادل محیطی (گرمای شدید یا سرمای افراطی)
فیلیپین یکی از 16 کشوری است که بیش از 10 میلیون بزرگسال مبتلا به بیماری مزمن کلیه دارد.در سال 2023 ، بیشترین تعداد مبتلایان مربوط به چین (152  میلیون نفر) و هند (138 میلیون نفر) بوده است. پس از آن، کشورهایی مانند آمریکا، اندونزی، ژاپن، برزیل، روسیه، مکزیک، نیجریه، پاکستان، بنگلادش، ایران، ویتنام، تایلند و ترکیه قرار دارند.

نیاز فوری به پیشگیری و درمان در دسترس

به گفته محققان، دسترسی به درمان‌های جایگزین کلیه مانند دیالیز و پیوند همچنان در بسیاری از نقاط جهان محدود و نابرابر است. آن‌ها تأکید می‌کنند:افزایش برنامه‌های پیشگیری، غربالگری، کنترل قند خون و فشار خون، و گسترش دسترسی به تشخیص و درمان مقرون‌به‌صرفه، برای کاهش بار جهانی بیماری مزمن کلیه ضروری است.