تفاوت آنفلوآنزا با دیگر بیماری‌های ویروسی تنفسی چیست؟

 دکتر آذرخش آذران، متخصص ویروس‌شناسی پزشکی اظهار کرد: پاییز، زمان اوج بسیاری از بیماری‌های ویروسی تنفسی است؛ عفونت‌های ویروسی سیستم تنفسی به راحتی قابل انتقال هستند و می‌توانند برای کودکان، افراد مسن و اشخاصی که ضعف سیستم ایمنی دارند، خطرناک باشند. ویروس‌های مختلفی از جمله رینوویروس‌ها در بروز سرماخوردگی نقش دارند. کووید - 19 ، آنفلوآنزا، سرماخوردگی ناشی از ویروس‌های مختلف، اسهال و استفراغ ناشی از روتاویروس، عفونت حاد گوش، سینوزیت، آلرژی و آسم در این فصل شیوع پیدا می‌کنند.

وضعیت فعلی شیوع ویروس‌های تنفسی

امسال اطلاعاتی که در مورد ویروس‌های تنفسی داریم، بیشتر از کشور استرالیا است. این روزها  در شبکه‌های اجتماعی بسیار در مورد بدتر شدن وضعیت آنفلوآنزا صحبت کرده‌اند. استرالیا در نیم‌کره جنوبی و کشور ما در نیم‌کره شمالی قرار داد؛ با بررسی‌های الگوهای اپیدمیولوژیک استرالیا، شیوع ویروس‌ها در نیم‌کره جنوبی و شمالی متفاوت خواهد بود. در حال حاضر در استرالیا علاوه بر ویروس آنفلوآنزای نوع A، ویروس RSV و کرونا(کووید - 19) هم در گردش است یعنی اکنون در استرالیا یک اپیدمی وجود دارد و  سه ویروس در حال گردش هستند اما خوشبختانه ویروس آنفلوآنزا تغییر آنتی‌ژنتیکی نداده است، یعنی ویروسی که در گردش است، دقیقا مطابق با سویه‌های موجود در واکسن موجود است و قاعدتا واکسیناسیون باید کارآیی لازم را داشته باشد. بررسی‌ها نشان داده که دلیل اصلی این موضوع، پوشش کم و ناکافی واکسیناسیون بوده است، در نتیجه با انتقال بالای ویروس در کودکان و بروز بیماری شدید و وخیم در بزرگسالان مواجه شده‌ایم. بنابراین آنفلوآنزا در کودکان موجب انتقال خیلی سریع می‌شود و این کودکان هستند که بیماری را به دیگران منتقل می‌کنند اما در کودکان چندان منجر به بستری نمی‌شود اما این بیماری ممکن است در بزرگسالان بالای ۶۵ سال، وخیم و حتی منجر به بستری شدن در ICU شود.

علائم بالینی آنفلوآنزا

علائم آنفلوآنزا برخلاف کووید - 19 که به صورت تدریجی شروع می‌شود، ناگهانی است و با تب و لرز و سردرد شروع می‌شود و در ادامه، سرفه خشک و در موارد کم سرفه خلط‌دار، بدن‌درد شدید به ویژه در ناحیه کمر یا پشت ساق پا، آبریزش از بینی، گلو درد، آبریزش چشم، دردناک شدن چشم‌ها، بی‌اشتهایی، احساس فشار در زیر جناق سینه، گاهی بروز اسهال، استفراغ و تهوع، خستگی و بی‌قراری از علائم این بیماری هستند.

خطرات و عوارض آنفلوآنزا

عوارض این بیماری به دو دسته ریوی(پولمونری) و خارج ریوی(اکستراپولمونری) تقسیم می‌شوند. عوارض ریوی شامل پنومونی ویروسی و پنومونی باکتریال و عوارض خارج ریوی هم شامل عفونت گوش میانی، سینوزیت، التهاب تیروئید، بدتر شدن دیابت، التهاب قلب، التهاب مغز و التهاب عضلات است.   به طور کلی، آنفلوآنزا می‌تواند چندین ارگان بدن را درگیر کند و در افرادی که بیماری‌های ریوی و قلبی دارند، می‌تواند موجب تشدید آن بیماری شود.

تفاوت آنفلوآنزا با دیگر بیماری‌های ویروسی تنفسی

بسیاری اوقات بیماری‌های تنفسی از نظر بالینی، قابل تشخیص نیستند اما یکی از مهم‌ترین وجوه تفکیک آنفلوآنزا از سرماخوردگی و کووید - ۱۹، شروع بسیار ناگهانی آنفلوآنزا است، به این معنا که بدون هیچ پیش آگهی قبلی و به صورت ناگهانی، تب و لرز و سردرد شروع می‌شود اما در کووید - ۱۹ و سرماخوردگی، علائم به صورت تدریجی رخ خواهد داد؛ اول تب و لرز خفیف، بعد کاهش اشتها، گلودرد، سوزش گلو و به تدریج درد عضلانی، آبریزش و گرفتگی بینی ایجاد می‌شود. بنابراین وجه تفکیک بالینی آنفلوآنزا از سرماخوردگی، تنها شروع ناگهانی یا تدریجی بودن علائم است در حالی که در سرماخوردگی، درد عضلانی وجود ندارد و شدت بیماری کمتر است؛ اما اگر بخواهیم به صورت دقیق ویروس را تشخیص دهیم، نیازمند تشخیص آزمایشگاهی خواهیم بود. دوره کمون انتشار ویروس آنفلوآنزا یک تا چهار روز است و هرچه میزان ویروس بیشتر باشد، علائم زودتر ظاهر می‌شوند اما معمولا علائم آنفلوآنزا بعد از یکی دو روز بعد از مواجهه با ویروس یا فرد بیمار، ظاهر می‌شود.

باید و نباید واکسن آنفلوآنزا

بهترین راه پیشگیری، واکسیناسیون است. در حال حاضر در کشور ما سه نوع واکسن شامل دو واکسن خارجی و یک واکسن ایرانی برای آنفلوآنزا وجود دارد؛ همه افراد بالای شش ماه می‌توانند وکسن خارجی را تزریق کنند اما واکسن ایرانی تنها برای افراد بالای 18 سال تزریق می‌شود. برای کودکانی که سن زیر ۹ سال دارند و برای اولین بار واکسن آنفلوآنزا را دریافت می‌کنند، باید دو دوز به فاصله 28 روز تزریق شود و از سال‌های بعد، دریافت یک دوز مانند بزرگسالان کافی است. برای بزرگسالان هم تزریق سالیانه یک دوز کافی است. بهتر است همه افراد این واکسن را دریافت کنند اما  با توجه به اینکه واکسن به تعداد کافی وجود ندارد، سالمندان بالای 65 سال، زنان باردار، بیماران دیابتی، افراد با اضافه وزن با BMI بالای 4،  افراد با ضعف سیستم ایمنی، مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای، کادر درمان و بیماران قلبی و افراد با فشارخون بالا در اولویت هستند. شست‌وشوی دست‌ها با آب و صابون به مدت 20 ثانیه، ضدعفونی کردن سطوح، دوری از افراد دارای علائم بیماری و پوشاندن دهان و بینی با ماسک در جاهای شلوغ و سربسته نیز راه‌های پیشگیری غیر از واکسیناسیون است.  

درمان آنفلوآنزا

درمان این بیماری به دو دسته تقسیم می‌شود؛ مراقبت‌های اولیه و حمایتی شامل استراحت، مصرف مایعات گرم، استفاده از عسل، لیمو و ویتامین C است. داروهای ضدویروس باید در ساعت‌های اولیه شروع علائم، مصرف شود. داروهای ضدویروس برای همه افراد تجویز نمی‌شود و تنها با دستور پزشک و در موارد خاص انجام می‌شود زیرا مصرف بی‌رویه داروهای ضدویروس می‌تواند منجر به ایجاد مقاومت دارویی شود. مصرف آنتی‌بیوتیک فقط در صورت وجود گلو درد باکتریال مجاز است و هیچ تاثیری بر خود ویروس ندارد. اگر عفونت باکتریال وجود ندارد، باید از مصرف آنتی‌بیوتیک خودداری کرد.