درمان و نشانه‌های مسمومیت غذایی

 بیماری مسمومیت غذایی از طریق غذا به وجود می‌آید و در بسیاری از موارد با عنوان مسمومیت غذایی شناخته می‌شود، در نتیجه مصرف غذای آلوده، فاسد یا سمی رخ می‌دهد. شایع‌ترین نشانه‌های مسمومیت غذایی عبارت‌اند از: تهوع، استفراغ و اسهال. اگرچه مسمومیت‌های غذایی بسیار آزار دهنده و ناراحت کننده هستند، مسئله غیر معمولی نیستند. با توجه به آمار ارائه شده از سوی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا تقریبا از هر 6  آمریکایی حداقل 1 نفر در سال دچار مسمومیت‌های غذایی می‌شوند.

نشانه‌های مسمومیت غذایی

نشانه‌های مسمومیت غذایی ممکن است براساس منشأ عفونت متفاوت باشند. مدت زمان لازم برای ظاهر شدن علائم نیز به منبع عفونت بستگی دارد و ممکن است از 1 ساعت تا 28 روز متغیر باشد. موارد شایع مسمومیت غذایی معمولا شامل حداقل 3 مورد از علائم زیر می‌شود:
• گرفتگی عضلات شکم
• اسهال
• استفراغ
• کاهش اشتها
• تب خفیف
• ضعف
• حالت تهوع
• سردرد

علائم مسمومیت غذایی تهدید کننده عبارت‌اند از:

 • اسهالی که بیش از 3 روز ادامه داشته باشد
• تب بالاتر از 39 درجه
• اختلال در دید یا صحبت کردن
• نشانه‌های کم‌آبی شدید بدن که ممکن است شامل خشکی دهان، کم شدن ادرار و اشکال در بلع مایعات باشد
• ادرار خونی
در صورتی که به هر یک از نشانه‌های بالا دچار شدید، فورا به ملاقات پزشک خود بروید.

چه چیزی موجب مسمومیت غذایی می‌شود؟

بیشتر مسمومیت‌های غذایی به یکی از 3 علت اصلی زیر بروز می‌دهد:

باکتری‌ها

باکتری‌ها شایع‌ترین دلیل مسمومیت غذایی هستند. تعدادی از باکتری‌های خطرناک عبارت‌اند از: ای کولای، لیستریا و سالمونلا. از بین آن‌ها سالمونلا مهم‌ترین عامل موارد جدی مسمومیت غذایی در ایالات متحده است. طبق گزارش CDC حدود 1 میلیون مورد مسمومیت غذایی نزدیک به 20 هزار مورد بستری در بیمارستان را می‌توان به عفونت ناشی از سالمونلا نسبت داد. کامپیلو باکتر و سی بوتولینوم (بوتولیسم) 2 باکتری کمتر شناخته شده و بالقوه کشنده هستند که این احتمال وجود دارد در غذای‌مان وجود داشته باشد.

انگل‌ها

مسمومیت غذایی ناشی از انگل‌ها به اندازه مسمومیت غذایی ناشی از باکتری‌ها متداول نیست؛ اما انگل‌هایی که از طریق غذا تکثیر پیدا می‌کنند، همچنان بسیار خطرناک هستند. توکسوپلاسما، انگلی است که اغلب موارد در مسمومیت غذایی دیده شده است. این انگل معمولا در بستر جعبه ادرار گربه وجود دارد. انگل‌ها می‌توانند برای سالیان متمادی در دستگاه گوارش زندگی کنند، بدون آنکه به وجودشان آگاه شوید. با این وجود در صورتی که انگل‌ها در روده افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و یا خانم‌های باردار وجود داشته باشند، ممکن است آن‌ها را در معرض عوارض جانبی خطرناکی قرار بدهد.

ویروس‌ها

مسمومیت غذایی نیز می‌تواند با ویروس ایجاد شود. نورو ویروس که با نام ویروس نورواک نیز شناخته می‌شود، سالانه بیش از 19 میلیون مسمومیت غذایی ایجاد می‌کند. در موارد نادر این ویروس می‌تواند مرگ‌بار باشد. ساپو ویروس، روتا ویروس و آسترو ویروس نیز نشانه‌های مشابهی ایجاد می‌کنند؛ اما می‌توان ادعا کرد که آن‌ها تقریبا شیوع کمتری دارند. ویروس هپاتیت A یک بیماری جدی است که این امکان وجود دارد از طریق غذا انتقال پیدا کند.

چگونه یک غذا آلوده می‌شود؟

پاتوژن‌ها تقریبا در تمام مواد غذایی که مصرف می‌کنیم، وجود دارند. گرمای ناشی از پخت و پز معمولا پاتوژن‌های موجود در غذاها را قبل از آنکه به بشقاب ما برسند، می‌کُشد. مواد غذایی‌ای که به شکل خام مصرف می‌شوند، منابع شایع مسمومیت غذایی هستند؛ زیرا فرآیند پخت و پز را طی نمی‌کنند.
برخی مواقع نیز غذا با اُرگانیسم‌های موجود در مدفوع تماس پیدا می‌کند. این مورد اغلب زمانی رخ می‌دهد که فردی که غذا را آماده می‌کند، دست‌هایش را قبل از آشپزی به‌خوبی نشسته است. گوشت، تخم مرغ و محصولات لبنی معمولا آلوده هستند. آب نیز ممکن است به اُرگانیسم‌هایی که باعث بیماری و مسمومیت غذایی می‌شوند، آلوده باشد.

چه افرادی در معرض مسمومیت غذایی قرار دارند؟

هر فردی ممکن است دچار مسمومیت غذایی شود. از لحاظ آماری تقریبا همه افراد حداقل برای یک بار در زندگی‌شان به مسمومیت غذایی دچار شده‌اند یا خواهند شد. بعضی از افراد در مقایسه با بقیه بیشتر در معرض خطر قرار دارند. افرادی که سیستم ایمنی سرکوب شده یا یک بیماری خود ایمنی دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت و عوارض ناشی از مسمومیت غذایی قرار دارند. طبق ادعای کلینیک مایو (Mayo Clinic) زنان باردار بیشتر در معرض خطر هستند؛ زیرا بدن آن‌ها در حال کنار آمدن با تغییرات ایجاد شده در متابولیسم و سیستم گردش خون در طول بارداری است. افراد سالخورده نیز با خطر بیشتری برای ابتلا به مسمومیت غذایی مواجه هستند؛ زیرا سیستم ایمنی بدن آن‌ها ممکن است به‌سرعت به اُرگانیسم‌های عفونی واکنش نشان ندهند. کودکان نیز جزء افراد آسیب‌پذیر در نظر گرفته می‌شوند؛ چون سیستم ایمنی بدن آن‌ها ضعیف‌تر از سیستم ایمنی بدن بزرگ‌سالان است. کودکان در اثر اسهال و استفراغ بیشتر در معرض خطر کم‌آبی قرار می‌گیرند.

چگونه مسمومیت غذایی تشخیص داده می‌شود؟

پزشک با تکیه بر نشانه و علائمی که بیمار دارد، نوع مسمومیت غذایی را تشخیص می‌دهد. در موارد شدید ممکن است برای مشخص کردن آنچه باعث مسمومیت غذایی شده است، به آزمایش خون، آزمایش مدفوع و حتی آزمایش غذایی که مصرف کرده‌اید، نیاز باشد. همچنین ممکن است پزشکتان یک آزمایش ادرار نیز تجویز کند تا دریابد که آیا به دلیل مسمومیت غذایی دچار دهیدراته یا کم‌آبی شده‌اید.

چگونه مسمومیت غذایی درمان می‌شود؟

مسمومیت غذایی معمولا در خانه درمان می‌شود و در بیشتر موارد طی 3 تا 5 روز بر طرف خواهد شد.
در صورتی که به مسمومیت غذایی دچار شدید، بسیار مهم است که مایعات کافی بنوشید تا بدنتان کاملا هیدراته بماند. نوشیدنی‌های ورزشی مملو از الکترولیت می‌توانند در آب‌رسانی به بدن مفید باشند. آب میوه و آب نارگیل نیز ممکن است کربوهیدرات‌های از دست رفته را به بدنتان بر گردانند و از طرفی موجب بهبودی و رفع خستگی شوند. از مصرف کافئین خودداری کنید؛ زیرا ممکن است موجب تحریک دستگاه گوارش شما شود. چای‌های بدون کافئین با گیاهان آرامش‌بخشی مانند بابونه، نعناع و قاصدک می‌توانند موجب تسکین معده درد شوند. داروهای بدون نسخه مانند ایمودیوم (Imodium) و پپتوبیسمول (Pepto-Bismol) می‌توانند به کنترل اسهال و فرو نشاندن تهوع کمک کنند. با این وجود شما باید قبل از استفاده از این داروها با پزشک خود مشورت کنید؛ زیرا بدن برای رهایی از شر سموم، اسهال و استفراغ را ایجاد می‌کند و استفاده از این داروها ممکن است شدت بیماری را پنهان کند و سبب شود که زمان مراجعه به پزشک را به تعویق بیندازید. افرادی که دچار مسمومیت غذایی می‌شوند، باید حتما استراحت کافی داشته باشند. در موارد شدید مسمومیت غذایی ممکن است لازم باشد برای رفع کم‌آبی بدن در بیمارستان یا درمانگاه به فرد بیمار سِرُم تزریق شود. در موارد بسیار وخیم مسمومیت غذایی احتمالا لازم باشد شخص مدت زمان طولانی‌تری را در بیمارستان بستری شود تا بهبودی کامل خود را به دست بیاورد.

مصرف چه غذاهایی در زمان مسمومیت غذایی مناسب هستند؟

بهتر است تا زمانی که اسهال و استفراغتان برطرف شود، مصرف غذای خود را به مواد غذایی سفت و جامد محدود کنید و در عوض با مصرف غذاهای سبک و کم‌چرب که به‌راحتی هضم می‌شوند، به آرامی به رژیم غذایی همیشگی خود بازگردید. مواد غذایی که در دوران مسمومیت غذایی مناسبند عبارت‌اند از:
• کراکرهای نمکی
• ژلاتین
• موز
• برنج
• بلغور جو دوسر
• آب مرغ
• پوره سیب زمینی
• سبزیجات آب‌پز
• نان تُست
• نوشابه‌های بدون کافئین
• آب میوه رقیق
• نوشیدنی‌های ورزشی

مواد غذایی که مصرفشان در زمان مسمومیت غذایی توصیه نمی‌شود و مضر هستند:

برای آنکه معده‌تان خیلی اذیت نشود، سعی کنید از مواد غذایی نام برده شده در مطلب زیر که به‌سختی هضم می‌شوند، خودداری کنید؛ حتی در صورتی که حس می‌کنید حالتان خوب شده است، از مصرف آن‌ها بپرهیزید:
• محصولات لبنی به‌ویژه شیر و پنیر
• غذاهای چرب
• غذاهای سرشار از ادویه
• مواد غذایی با محتوای قند بالا
• غذاهای تند
• غذاهای سرخ شده
همچنین باید از مصرف نوشیدنی‌های زیر باید اجتناب کنید:
• کافئین (نوشابه، نوشابه‌های انرژی‌زا، قهوه)
• الکل
• نیکوتین

چگونه می‌توان از مسمومیت غذایی جلوگیری کرد؟

بهترین روش برای جلوگیری از مسمومیت غذایی این است که مواد غذایی را به شیوه بهداشتی و سالم آماده کنید و از مصرف هر گونه غذایی که به سلامت آن اطمینان ندارید، پرهیز کنید.
تعدادی از غذاها به دلیل روش تولید و آماده‌سازی‌شان با احتمال بیشتری سبب مسمومیت غذایی می‌شوند. گوشت، مرغ، تخم مرغ و صدف نیز ممکن است حاوی عوامل عفونی باشند که طی پخت و پز از بین می‌روند. در صورتی که این مواد غذایی به شکل خام مصرف شوند، به‌خوبی طبخ نشوند یا در صورتی که دست‌ها و سطوح پس از تماس با آن‌ها تمیز نشوند، این امکان وجود دارد که مسمومیت غذایی رخ بدهد.
سایر غذاهایی که احتمال دارد موجب مسمومیت غذایی شوند، عبارت‌اند از:
• سوشی و سایر محصولات دریایی که به صورت خام و پخته نشده سرو می‌شوند.
• کالباس‌ها و هات داگ‌هایی که گرم یا پخته نشده‌اند.
• گوشت چرخ‌کرده گاو که ممکن است شامل گوشت چندین حیوان باشد.
• شیر، پنیر و آب‌میوه غیر پاستوریزه
• میوه‌ها و سبزیجات خام و شسته نشده
همیشه قبل از آشپزی یا خوردن غذا دست‌های خود را به‌خوبی بشویید. غذای‌تان را به‌درستی بسته‌بندی و نگهداری کنید. گوشت و تخم مرغ را کاملا طبخ کنید. هر ماده‌ای که با مواد غذایی خام تماس پیدا می‌کند، باید قبل از استفاده برای تهیه سایر غذاها ضد عفونی شود. میوه‌ها و سبزیجات را قبل از مصرف به‌دقت بشویید. مسمومیت غذایی مسئله‌ای کاملا ناخوشایند است؛ اما خبر خوب این است که بسیاری از افراد در عرض 48 ساعت کاملا بهبود می‌یابند. مسمومیت غذایی در موارد بسیار نادری ممکن است خطرناک و حتی مرگبار باشد.