هورمون پرولاکتین چیست؟

پرولاکتین هورمونی است که به مقدار کم در بدن بانوان و نیز آقایان وجود دارد. این هورمون توسط غده هیپوفیز تولید و ترشح می شود. تنظیم بودن مقدار آن در روند تخمک گذاری در خانمها و نیز تولید اسپرم در آقایان  بسیار موثر بوده درنتیجه تاثیر مستقیم بر روی توان باروری دارد.  مقدار این هورمون در دوران بارداری افزایش می یابد و این افزایش سبب تکثیر سلول های بافت غدد و چربی موجود در پستان های مادر می شود. این تکثیر سلولی به رشد و انشعاب مجاری و سینوس های شیری، تولید و ترشح می شود تا غذای نوزاد پیش از تولد او آماده شده باشد . آزمایش پرولاکتین(  (PRLمیزان پرولاکتین را در خون شما اندازه گیری می کند. وقتی زنان باردار هستند یا زایمان کرده اند، سطح پرولاکتین افزایش می یابد بنابراین بدن آن ها تولید شیر می کند.  اما گاهی ممکن است با وجود عدم بارداری نیز میزان پرولاکتین بالا برود، حتی در مردان.

دلایل تجویز آزمایش پرولاکتین:
پزشک ممکن است جهت چکاپ هورمون ها یا در مواجه با برخی علائم تست پرولاکتین را تجویز می کند، این علائم عبارتند از:
برای خانم ها:
پریودهای نامنظم یا توقف آن
ناباروری
ترشح شیر هنگامی که باردار نیستید
حساسیت سینه ها
علائم یائسگی مانند گرگرفتگی و خشکی واژن

برای آقایان:
کاهش میل جنسی
مشکل در نعوظ
حساسیت و بزرگ شدن سینه ها
تولید شیر (بسیار نادر)
و گاهی اوقات  سردردهای غیر قابل توضیح  و مشکلات بینایی

نکات لازم پیش از انجام آزمایش پرولاکتین :
پیش از انجام آزمایش پرولاکتین ، به مدت چند ساعت چیزی نخورید (نه غذا و نه نوشیدنی).
آزمایش پرولاکتین معمولا دو تا سه ساعت بعد از بیدار شدن شما انجام می شود (بین ساعت هشت و ده صبح).
حداقل طی ۱۲ ساعت اخیر تماس جنسی یا نزدیکی و تحریک سینه انجام نشده باشد.
در شب قبل از آزمایش لباس گشاد و راحت بپوشند و از پوشیدن لباس های تنگ خصوصا درناحیه سینه و پستان ها اجتناب گردد.
استرس احساسی یا ورزش های تنش زا پیش از انجام آزمایش، باعث افزایش سطح پرولاکتین می شوند. بنابراین پزشک از شما می خواهد نیم ساعت استراحت کنید.
اگر شرایط بالا را نداشتید ، زمان آزمایش را به روز دیگری موکول کنید.
مقدار نرمال پرولاکتین خون در مردان :
کمتر از 17 نانوگرم و به طور دقیق 2 تا 17 در میلی لیتر . 17 ng/mL نانوگرم در هر میلی لیتر می باشد .
مقدار نرمال پرولاکتین در زنان (اگر باردار نباشند) :
کمتر از 25 نانوگرم در میلی لیتر. به طور دقیق 2 تا 25. (25 ng/mL نانوگرم در هر میلی لیتر) می باشد .
مقدار نرمال پرولاکتین برای خانم های باردار :
10 تا 209 ng/mL نانوگرم در هر میلی لیتر
توجه داشته باشید که رنج نرمال برای برخی آزمایشگاه ها ممکن است کمی متفاوت باشد  .برای تایید نتایج آزمایش باید به پزشک خود مراجعه کنید.

 بالا بودن سطوح پرولاکتین:
چنانچه سطح پرولاکتین شما کمی بالاتر از محدوده طبیعی باشد به معنای وجود مشکل یا ابتلای شما به بیماری نیست. زیرا خوردن غذا در فاصله کوتاهی پیش از آزمایش و یا داشتن استرس بالا با تاثیر بر نتایج آزمایش می تواند میزان پرولاکتین خون را بالاتر از محدوده طبیعی نشان دهد.  بالا بودن بسیار شدید پرولاکتین – تا 1000 برابر بالاتر از محدوده طبیعی- لازم است به متخصص غدد مراجعه کرده و آزمایشات بیشتری را انجام دهید.
پایین بودن سطوح پرولاکتین :
چنانچه سطح پرولاکتین شما پایین تر از محدوده طبیعی باشد نشان دهنده آن است که غده هیپوفیز شما به درستی عمل نمی کند. این عارضه در اصطلاح پزشکی به hypopituitarism یا کم کاری غده هیپوفیز موسوم است. پایین بودن سطوح پرولاکتین معمولا به درمان خاصی نیاز ندارد.
مصرف برخی از داروها می تواند باعث کاهش سطح پرولاکتین شود از جمله:
دوپامین: مورد استفاده در افراد مبتلا به شوک
لوودوپا: مورد استفاده در درمان پارکینسون
مشتقات آلکالوئیدهای ارگوت: مورد استفاده در درمان میگرن و سردردهای شدید
بالا بودن سطح پرولاکتین:
به وضعیتی که در آن میزان پرولاکتین خون بالاتر از حد طبیعی باشد هایپرپرولاکتینمی گفته می شود. از میان شایع ترین دلایل هایپروپرولاکتینمی می توان به بارداری، داروهای مورد استفاده در کاهش دوپامین، کم کاری تیروئید و یا ابتلا به تومورهای خوش خیم هیپوفیز موسوم به پرولاکتینوما اشاره کرد. ابتلا به این عارضه می تواند باعث ایجاد عوارض ناخوشایندی از جمله تولید ناخواسته شیر، اختلال در سیکل قاعدگی، بروز علائم ناشی از کمبود استروژن در زنان و یا بروز علائم ناشی از کمبود تستوسترون در مردان شود. اغلب بیماران مبتلا به پرولاکتینوما با استفاده از داروهایی که اثرات دوپامین را در بدن تقلید می کنند، با موفقیت درمان می شوند.

ریحانه مقتدری_واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل