آزمایش قند خون ناشتا یا FBS

گلوکز یا قند خون منبع انرژی اولیه برای سلول‌های بدن و تنها منبع انرژی برای مغز و سیستم عصبی می‌باشد. استفاده از گلوکز یا همان قند خون به عنوان منبع انرژی بستگی به انسولین، هورمون تولید شده توسط پانکراس دارد. انسولین انتقال گلوکز به سلول‌های بدن را تسهیل می‌کند و کبد را برای ذخیره انرژی مازاد بدن به عنوان چربی یا ذخیره سازی‌های کوتاه مدت هدایت می‌سازد. بطور معمول بعد از صرف غذا قند خون کمی افزایش می‌یابد. و با آزاد سازی انسولین خون توسط پانکراس به این افزایش پاسخ داده شده و باعث جذب گلوکز توسط سلول‌های بدن و کاهش مقادیر خونی آن می‌گردد. اگر سطح قند خون بلافصله بعد از تمرینات بدنی دچار افت شود هورمون دیگر کبدی به نام گلوکاگون ترشح می‌شود تا باعث بالا رفتن این قند خون شود. اگر این توازن بر هم بخورد و سطح قند خون هم چنان به دلیل عملکرد نامناسب سول های پانکراسی برای تولید انسولین و یا دفاع خود بدن نسب به انسولین، بالا بماند بدن در تلاش برای حل این مشکل سعی در دفع مقادیر مازاد قند از طریق ادرار خواهد کرد. افرادی که قادر به تولید کافی انسولین نباشند که اغلب به دلیل آنتی بادی‌های خودی سیستم ایمنی بر علیه این سلول‌ها می‌باشد فرد به دیابت نوع یک مبتلا خواهند شد. افرادی که نسبت به انسولین تولیدی پانکراس از خود مقاومت نشان می‌دهند ممکن است به پیش دیابت یا دیابت نوع دو مبتلا گردند. برخی از زنان ممکن است دچار بالا رفتن قند خون شده و دیابت بارداری را تجربه نمایند.
چه زمانی نیاز به انجام آزمایش قند خون ناشتا وجود دارد؟
زمانی که فرد در سنین بالای 45 سال قرار دارد.
بالا بودن ریسک ابتلا به دیابت
وجود علائم نشان دهنده قند خون بالا یا قند خون پایین
در زمان ابتلا به دیابت و برای ارزیابی روند درمان
در چه افرادی ریسک ابتلا به دیابت بالا بوده و نیاز به انجام آزمایش FBS دارند؟
افراد با اضافه وزن بالا و بدون تحرک
داشتن سابقه خانوادگی
زنانی با سابقه ابتلا به دیابت بارداری و یا با تولد نوزادانی بیشتر از 4 کیلوگرم
زنان با سندرم تخمدان پلی کیستیک
افراد مبتلا به فشارخون بالا یا مصرف داروهای کاهنده فشارخون
سطح کلسترول پایین (کمتر از 35 mg/dl یا 0.90 mmol/lit)
سطح تری گلیسیرید بالا (بیشتر از 250 mg/dl یا 2/82 mmol/lit)
سابقه بیماری‌های قلبی عروقی
HbA1Cبرابر یا بالای 5.7%

چه آمادگی‌هایی برای انجام آزمایش FBS مورد نیاز است؟
این آزمایش ساده‌ترین روش برای ارزیابی دیابت می‌باشد که چرا مقادیر قند خونی در هنگام صبح مورد آزمایش قرار می‌گیرد. در اغلب موارد شما باید قبل از انجام این آزمایش تمام طول شب با اجتناب از هر گونه خوردن و آشامیدن ناشتا باقی بمانید. البته نوشیدن آب بعد از وعده عصرگاهی و قبل از انجام آزمایش خون هیچ‌گونه مشکلی را ایجاد نخواهد کرد. این ناشتایی حداقل باید به مدت 8 ساعت باشد.
اگر شیفت کاری شبانه دارید برای شما بهتر است که قبل از انجام این آزمایش حداقل یک وعده خواب کامل 6 ساعته داشته باشید و بعد از بیدار شدن از خواب فعالیت‌های روزمره داشته باشید. شما باید بعد از بیدار شدن از خواب و قبل از خون‌گیری از هر گونه خوردن و آشامیدن به استثنای آب خودداری کنید.
در برخی افراد مبتلا به دیابت، آزمایش قند خون ناشتا می‌تواند در هر زمانی از روز، با ناشتایی، بعد از صرف وعده غذایی انجام گیرد. هم چنین به احتمال زیاد باید قبل از انجام آزمایش از مصرف برخی از داروها خودداری کنید چرا که احتمال تحت تاثیر قرار گرفتن نتایج آزمایش وجود خواهد داشت. بدون مشورت با پزشک از قطع خودسرانه دارو اجتناب کنید.

تفسیر نتایج حاصل از آزمایش قند خون ناشتا:
رنج نرمال قند خون ناشتا در اکثر مراکز آزمایشگاهی 77 تا 99 mg/dl یا 3.9 تا 5.5 میلی مول در هر لیتر می‌باشد.
سطح قند خون ناشتا از 100 تا 125 mg/dl یا 5.5 تا 6.9 mmol/lit حالت پیش دیابتی نامیده می‌شود.
 سطح قند خون ناشتا 126 mg/dl یا 7 mmol/lit و یا پیشتر از آن می‌تواند به معنای دیابت باشد.

توجه کنید که : این نتایج باید برای تایید قطعی دوباره تکرار شوند.

قند خون ناشتا می‌تواند بالاتر از مقادیر معمول باشد در مواردی که:
-در شرایط احتمالی ابتلا به پیش دیابت که می‌تواند به دیابت منتهی گردد.
 -در زمان ابتلا به دیابت
 -احتمالا دیابت قبلا تشخیص داده شده و داروی انسولین یا هر نوع داروی دیگر برای مدیریت شرایط دیابتیک مصرف نشده است. رژیم غذایی مرتبط با شرایط دیابتی رعایت نگردیده است.
 -در صورت وجود بیماری‌های کبدی و کلیوی
-التهاب پانکراس
-بدن فرد به طور بسیار شدید تحت تاثیر استرس، بیماری، عفونت و یا آسیب قرار گرفته است.
-مصرف برخی از داروها از جمله استروئیدهایی هم‌چون پردنیزولون می‌تواند باعث بالا رفتن سطح قند خون شود.

احتمال وجود قند خون ناشتای پایین‌تر از رنج نرمال ممکن است به دلایل زیر رخ داده باشد:
شما مبتلا به دیابت هستید و دوز داروی دیابت و یا هر نوع داروی دیگر کنترل کننده این شرایط بالاتر از حد مورد تجویز بوده است. دیابت در حال کنترل دارویی قرار داشته و علاوه بر آن هیچ‌گونه مواد غذایی قندی مصرف نگردیده است.
غدد تیروئید، آدرنال، هیپوفیز شما عملکرد مناسبی ندارند.
احتمال بیماری‌های کبدی در چنین شرایطی وجود دارد.
احتمال جذب نامناسب غذا
عدم ورود مقادیر کافی از مواد مورد نیاز به بدن

توجه داشته باشد بعد از انجام آزمایش خون ،نتایج باید توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد.

ریحانه مقتدری_واحد تحقیق و نوسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل