ویتامینها

ویتامین اصطلاحی است که برای توصیف طیف وسیعی از ترکیبات آلی موجودات زنده استفاده می‌شود که برای ‏سوخت‌وساز مواد غذایی، اعمال مهم بدن، پرورش و سلامتی لازم هستند. بیشتر ویتامین‌ها باید از طریق غذا به بدن ‏برسند، چراکه بدن انسان‌ها، ماهی‌ها و پرندگان ویتامین تولید نمی‌کند اما برخی جانداران دیگر مانند سگ‌ها می‌توانند ‏به‌اندازه نیاز ویتامین ‏C‏ تولید کنند. ویتامین‌ها هرکدام وظایف مختلفی برعهده دارند و مقدار موردنیاز آنها نیز ‏متفاوت است.‏
تغذیهٔ و رژیم غذایی نامناسب، می‌تواند موجب کمبود یا فقدان یک یا چند ویتامین شده و در ادامه باعث بروز برخی ‏بیماری‌ها شود. ویتامین‌ها موجب تسهیل سوخت‌وساز بدن یا متابولیسم شده و رشد و نمو و ترمیم یاخته‌های بدن را ‏امکان‌پذیر می‌کنند. درمجموع می‌توان گفت هرکدام از آنها از بروز یک بیماری جلوگیری می‌کنند.‏
چه کسی اولین ویتامین‌ را کشف کرد؟
هیچ کشف واحدی وجود نداشت که بتواند دسته مواد مغذی‌ای را که اکنون آنها را ویتامین می‌نامیم، تعیین کند. در ‏اواخر قرن نوزدهم، شیمی و زیست‌شناسی باهم ترکیب شدند و مجموعه‌ای از بینش‌ها را درباره پیچیدگی تغذیه انسان ‏ارائه دادند. دانشمندان فهمیدند که یک رژیم غذایی سالم باید بیشتر از تعادل مناسب پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، ‏چربی‌ها و مواد معدنی باشد. مطالعات مختلف در مورد رشد و نمو حیوانات (بسیاری از آنها با اصلاح شیر) به ‏وجود عواملی ضروری برای زندگی اشاره داشت که در غلظت‌های بسیار کم وجود داشتند.‏
در سال ۱۹۰۱، «گریت گرینز» دانشمند هلندی حدس زد که کمبود مواد مغذی می‌تواند مسبب شیوع بیماری ‏ویرانگری به نام «بری‌بری» در اندونزی باشد. نوشتن مطالب بیشتر توسط یکی از همکاران وی، موجب شد یک ‏بیوشیمی دان لهستانی به نام «کازیمیرز فانک» الهام بگیرد و عمیق‌تر به این موضوع بپردازد. تلاش‌های وی منجر ‏به کشف نوع خاصی از ترکیب نیتروژن « آمین» شد که می‌توانست از آن بیماری جلوگیری کند. درواقع کشف ‏ویتامین ‏B‏۳ یا نیاسین توسط فانک که «آمین حیاتی» نامیده می‌شود، اصطلاح ویتامین و همچنین اولین ارتباط ‏واضح بین عدم وجود یک عنصر ریزمغذی ضروری و یک بیماری را در اختیار ما قرار داد. اگرچه ازنظر فنی ‏کمبود ویتامین ‏B‏۱ (تیمین) مربوط به بیماری بری‌بری است، اما درمجموع این یافته‌ها باعث ایجاد جرقه‌ای شد تا ‏یافته‌های جدیدی درمورد ترکیبات مختلف با عملکردهای مهم بدن کشف شود.‏

ویتامین‌ها چند دسته‌اند؟
برای انسان، بیش از ده ترکیب وجود دارد که در حال حاضر ویتامین در نظر گرفته می‌شوند. ویتامین‌ها به دو دستهٔ ‏اصلی تقسیم می‌شوند: ویتامین‌های محلول در چربی که شامل ویتامین ‏E، ویتامین ‏K، ویتامین ‏D‏ و ویتامین ‏A‏ است ‏و ویتامین‌های محلول در آب که ویتامین ‏C‏ و ویتامین‌های گروه ‏B‏ ازجمله آنها هستند.‏
در ادامه برخی از متداول‌ترین نمونه‌های ویتامین‌ها را معرفی می‌کنیم:‏
ویتامین ‏A‏: گروه کمی از ترکیبات را که در تنظیم رشد و نمو سلول‌ها در سراسر بدن ما دخیل هستند، تحت پوشش ‏قرار می‌دهد. بیشتر فرم‌های فعال آن رتینول و اسید رتینوئیک هستند که کمبود آنها تأثیرات شدیدی بر رشد، ایمنی و ‏بینایی دارند. ویتامین ‏A‏ یا رتینول می‌تواند در جگر، روغن جگر ماهی کاد، هویج، بروکلی، سیب‌زمینی، کره، ‏کلم‌، اسفناج، کدو تنبل، بعضی پنیرها، تخم‌مرغ، زردآلو، طالبی و شیر یافت شود.‏

ویتامین ‏B‏ یا ویتامین‌های ‏B‏ کمپلکس: خانواده‌ای متشکل از هشت ماده مغذی ضروری است: تیامین(‏B‏۱)، ‏ریبوفلاوین (‏B‏۲)، نیاسین (‏B‏۳)، اسید پانتوتنیک (‏B‏۵)، پیریدوکسین (‏B‏۶)، بیوتین (‏B‏۷)، فولات (‏B‏۹) و ‏کوبالامین (‏B‏۱۲). این ویتامین‌ها در چرخه متابولیسم سلولی نقش دارند و موجب افزایش متابولیسم بدن شده و رشد ‏و تقسیم سلول‌ها را افزایش می‌دهند. این ویتامین‌ها برای سلامت پوست، ماهیچه‌ها، دستگاه ایمنی و عصبی و نیز ‏کاهش استرس ضروری هستند. منابع ویتامین ‏B‏۱ شامل پسته، ماهی، ارده و لوبیاها، ویتامین ‏B‏۲ شامل هویج، ‏شیر، پنیر و بادام، ویتامین ‏B‏۳ شامل تخم‌مرغ، چغندر و کرفس، ویتامین ‏B‏۵ شامل قارچ و کلم بروکلی، ویتامین ‏B‏۶ شامل مواد غذایی سبوس‌دار و سیر، ویتامین ‏B‏۷ شامل برگ چغندر و زرده تخم‌مرغ، ویتامین ‏B‏۹ شامل ‏آووکادو و سبزی‌های برگ سبز و ویتامین ‏B‏۱۲ شامل جگر، گوشت بوقلمون و گوشت مرغ می‌شود.‏

ویتامین ‏C‏: این ویتامین نقش‌های مختلفی در بدن ما دارد، از کمک به جذب آهن گرفته تا ترمیم زخم و حذف ‏گونه‌های اکسیداتیو واکنش‌پذیر. ازآنجاکه ما نمی‌توانیم ذخایر زیادی از این ویتامین را حفظ کنیم و این ماده سریع ‏تخلیه می‌شود، باید با یک رژیم غذایی سالم از میوه‌ها و سبزی‌های دوباره آن را جذب کنیم. این ویتامین در ‏میوه‌هایی همچون پرتقال، نارنگی، لیموشیرین و کیوی و سبزی‌هایی مانند انواع کلم، گل‌کلم، شلغم، فلفل سبز و ‏فلفل دلمه‌ای، جعفری، پیازچه، شاهی و گوجه‌فرنگی یافت می‌شود.‏

چرا نام ویتامین‌ها را حروف گذاشته‌اند؟
در سال ۱۹۱۶ مقاله‌ای از «کورنلیا کندی» و «المر وی مک کولوم»، بیوشیمی‌دانان آمریکایی، از حروف ‏A‏ و ‏B‏ ‏برای توصیف ترکیبات آلی محلول در چربی و آب که به‌عنوان عوامل جانبی حیاتی در تغذیه در نظر گرفته شده‌اند، ‏استفاده کرد. این سیستم به‌زودی گسترش یافت و ویتامین‌های کشف‌شده دیگر در سال‌های بعد را نیز شامل شد.‏
ویتامین ‏K‏ چیست؟
باگذشت زمان ویتامین‌هایی که با حروف ‏F ‎، ‏G‏ و ‏H‏ تعیین شده بودند مجدداً نام‌گذاری شدند، درحالی‌که حرف موجود ‏در ویتامین ‏K‏ مخفف کلمه انعقاد از واژه ‏Coagulation‏ در زبان دانمارکی گرفته شده، به همین نام باقی مانده ‏است. تزریق ویتامین ‏K‏ بلافاصله پس از تولد در بسیاری از کشورها به نوزادان تزریق می‌شود تا از انعقاد خون ‏جلوگیری شود.‏
چه مقدار ویتامین باید مصرف کنیم؟
درحالی‌که ویتامین‌ها برای سلامتی مهم هستند، اکثر ما با یک رژیم غذایی متعادل و مدرن به‌راحتی سطح موردنیاز ‏خود را می‌توانیم به دست آوریم. بسیاری از مطالعات هیچ منفعت طولانی‌مدتی در مصرف قرص‌های مولتی‌ویتامین ‏روزانه نشان نداده است. در حقیقت، شواهدی وجود دارد که بهتر است در صورت امکان بدن از طریق موادغذایی ‏ویتامین موردنیاز خود را دریافت کند.‏

آیا می‌توان ویتامین‌های زیادی مصرف کرد؟
مصرف خودسرانه و بیش‌ازحد ویتامین‌ها می‌تواند حتی موجب بیماری شما شود. حتی مصرف زیاد ویتامین‌های ‏محلول در آب مانند ویتامین ‏C‏ و ویتامین ‏B‏ (که در بدن نمی‌ماند و دفع می‌شوند) می‌توانند علائمی مانند اسهال یا ‏سوزش معده را ایجاد کنند. سایر ویتامین‌ها مانند ویتامین ‏A‏ در صورت مصرف بیش‌ازحد توسط مادران باردار، ‏می‌تواند موجب نقایص مادرزادی نوزادان شود.‏

واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل