آزمایش BRCA

 شناسایی این جهش‌ها به افراد کمک می‌کند تا با اقدامات پیشگیرانه (مانند غربالگری منظم یا جراحی‌های کاهش خطر) احتمال ابتلا را کاهش دهند.

آزمایش  BCR-ABL

این تست برای تشخیص و پایش جابه‌جایی کروموزومی t(9;22)  (کروموزوم فیلادلفیا) در بیماران مبتلا به لوسمی میلوئیدی مزمن (CML) یا برخی موارد لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) استفاده می‌شود. این جابه‌جایی منجر به تولید ژن فیوژنBCR-ABL1  می‌شود که یک تیروزین کیناز غیرطبیعی معمولاً (P210 یا P190) تولید کرده و باعث رشد کنترل‌نشده گلبول‌های سفید می‌گردد.

مراحل لوسمی میلوئیدی مزمن (CML)

1.    فاز مزمن: تعداد بلاست‌ها کمتر از 10 درصد، با علائم خفیف مانند بزرگی طحال و افزایش گلبول‌های سفید
2.    فاز شتاب‌یافته: 10-19% بلاست در خون یا مغز استخوان.
3.    بحران بلاستی: بیش از 20 درصد بلاست (شبیه به لوسمی حاد).

روش‌های آزمایش:

•    کیفی: تشخیص اولیه کروموزوم فیلادلفیا مثلاً با (RT-PCR یا FISH) 
•    کمی: اندازه‌گیری بار مولکولی BCR-ABL1 برای پایش پاسخ به درمان
 

آزمایش BRCA چیست؟

ژن‌های BRCA1 و BRCA2 با کد کردن پروتئین‌های ترمیم‌کننده DNA، نقش کلیدی در حفظ ثبات ژنومی و جلوگیری از رشد تومورها ایفا می‌کنند. جهش‌های آسیب‌زننده در این ژن‌ها می‌توانند منجر به اختلال در ترمیم DNA، تجمع آسیب ژنتیکی و در نهایت افزایش خطر ابتلا به سرطان شوند.
در زنان: جهش در BRCA1/BRCA2 خطر ابتلا به سرطان پستان (تا 72٪ تا 80٪ در طول عمر) و سرطان تخمدان (تا 44٪ برای BRCA1 و 17٪ برای BRCA2) را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
در مردان: این جهش‌ها با افزایش خطر سرطان پروستات (به ویژه انواع تهاجمی) و سرطان پستان مردانه مرتبط هستند.
نکته: اگرچه جهش‌های BRCA یک عامل خطر قوی هستند، اما عوامل محیطی (مانند مواجهه با پرتوها یا هورمون‌ها) و سبک زندگی (چاقی، مصرف الکل) نیز می‌توانند در بروز سرطان نقش داشته باشند.

آزمایش BRCA برای چه مواردی استفاده می شود؟

آزمایش BRCA جهت شناسایی جهش‌های ژنی در افرادی که در معرض خطر افزایش‌یافته ابتلا به سرطان‌های پستان، تخمدان، پروستات و پانکراس هستند، توسط پزشک توصیه می‌گردد. این آزمایش به ویژه در شرایط زیر تجویز می‌شود:

1. سابقه خانوادگی سرطان:

وجود یک یا چند مورد از سرطان‌های مرتبط باBRCA  (پستان، تخمدان، پروستات یا پانکراس) در بستگان درجه‌یک (مادر، خواهر، دختر) یا درجه‌دو (عمه، خاله، مادربزرگ).
تشخیص سرطان در سنین پایین (به ویژه سرطان پستان زیر 50 سال یا سرطان تخمدان در هر سنی).

2. سابقه شخصی سرطان:

افرادی که خود سابقه ابتلا به سرطان پستان، تخمدان یا پروستات دارند (به ویژه انواع تهاجمی یا تشخیص در سنین جوانی).

3. پیشگیری و مدیریت سلامت:

افرادی با نتایج مشکوک در غربالگری‌های معمول که نیاز به ارزیابی دقیق‌تر دارند.
افرادی که قصد انجام اقدامات پیشگیرانه (مانند جراحی کاهش خطر یا افزایش نظارت بالینی) دارند.

نکته:

وراثت جهش‌های BRCA به صورت اتوزومال غالب است، یعنی هر فرد با یک والد ناقل، 50٪ احتمال دارد جهش را به ارث ببرد.
شناسایی جهش‌ها به سایر اعضای خانواده این امکان را می‌دهد که تحت مشاوره ژنتیک و برنامه‌های غربالگری هدفمند قرار گیرند.
آزمایش BRCA و سرطان‌های مرتبط: موارد کاربرد و گروه‌های پرخطر

کاربردهای اصلی آزمایش BRCA:

۱. سرطان پستان:
شایع‌ترین سرطان مرتبط با جهش‌های BRCA  به ویژه BRCA1))
در زنان: ۶۰-۸۰٪ خطر ابتلا در طول عمر
در مردان: خطر ابتلا 1-10٪ (نسبت به جمعیت عمومی)

علائم هشداردهنده:

وجود توده سفت و بدون درد در سینه یا زیر بغل
تغییرات پوستی (فرورفتگی، قرمزی، پوست پرتقالی شدن)
ترشحات غیرعادی از نوک پستان
واژگونی نوک پستان
تغییر نامتقارن در اندازه یا شکل سینه‌ها
۲. سرطان تخمدان:
خطر ابتلا تا ۴۴٪ در ناقلین BRCA1
اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود

علائم مهم:

نفخ پایدار شکم
احساس سیری زودرس
درد لگنی مزمن
تغییرات اجابت مزاج
تکرر ادرار بدون عفونت
کاهش وزن غیرقابل توجیه

۳. سرطان پروستات:

خطر ابتلای تهاجمی در ناقلین BRCA2 تا 8 برابر افزایش می‌یابد
سن شایع: بالای 50 سال (با شیوع بیشتر در 65 + سال)

علائم هشداردهنده:

جریان ادرار ضعیف یا منقطع
احساس تخلیه ناقص مثانه
نیاز به دفع ادرار شبانه
وجود خون در ادرار یا مایع منی
درد استخوانی (در موارد متاستاتیک)
گروه‌های پرخطر نیازمند آزمایش:

۱. سابقه خانوادگی:

ابتلای بستگان درجه یک به:
سرطان پستان در سنین زیر ۵۰ سال
سرطان تخمدان در هر سنی
سرطان پروستات تهاجمی (7Gleason ≥)
سرطان پستان مردانه
سرطان پانکراس

۲. سابقه شخصی:

ابتلا به سرطان پستان در سن زیر ۴۵ سال
سرطان پستان سه گانه منفی (TNBC)
سرطان پستان دوطرفه
سرطان تخمدان، فالوپ یا صفاق
سرطان پروستات متاستاتیک
نکته: این آزمایش با نمونه خون یا بزاق انجام می‌شود و نیاز به مشاوره ژنتیک قبل و بعد از آزمایش دارد.

تشخیص :

RT-PCR T(9-22)=BCR-ABL(P210)/Qualitative
RT-PCR T(9-22)=BCR-ABL(P190)/Qualitative

این آزمایش ها، در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک نوبل اصفهان انجام می شود .

 

تهیه کننده: ساغر ذاکری بخش مولکولی آزمایشگاه نوبل اصفهان