از کنار این علائم گوارشی به سادگی عبور نکنید

بسیاری از مردم هر درد، خون‌ریزی یا مشکل دفع را به هموروئید نسبت می‌دهند و درمان را بدون بررسی جدی شروع می‌کنند؛ اشتباهی که گاهی به قیمت دیر تشخیص داده شدن سرطان روده تمام می‌شود. دکتر مهدی عالم رجبی متخصص و جراح سرطان‌های دستگاه گوارش،درباره علائمی که نباید ساده از کنار آنها گذشت توضیح داد و اظهار کرد: واقعیت این است که هموروئید بیماری شایع است و هم مردم و هم حتی برخی پزشکان، هر علامتی مثل خون‌ریزی، درد یا ناراحتی ناحیه مقعد را بسیار سریع به هموروئید نسبت می‌دهند و درمان را شروع می‌کنند اما مشکل از همین‌جا شروع می‌شود. هر فردی که دچار علائم گوارشی مثل خون‌ریزی از مقعد، یبوست طولانی‌مدت، درد هنگام دفع، کاهش وزن یا هر علامت غیرعادی دیگر می‌شود، باید حتماً به پزشک آشنا به بیماری‌های گوارشی مراجعه کند. معاینه دقیق، شرح حال کامل و در صورت نیاز بررسی‌های تشخیصی، پایه تشخیص درست است. این‌که فرد خودسرانه یا با توصیه اطرافیان یا حتی پزشکانی که تخصص کافی در این حوزه ندارند، درمان هموروئید را شروع کند، اصلاً توصیه نمی‌شود. موارد متعددی مشاهده شده که بیمار در واقع سرطان داشته اما ماه‌ها یا حتی یک سال به‌عنوان هموروئید درمان شده و زمانی مراجعه کرده که بیماری پیشرفته شده است.
بیشترین شیوع سرطان روده در سنین بالای 40 تا 50 سال است و معمولاً در دهه‌های ششم و هفتم زندگی بیشتر دیده می‌شود اما این به این معنا نیست که در سنین پایین اتفاق نمی‌افتد. با تغییر سبک زندگی، تغییر عادات غذایی همچنین افزایش توان تشخیصی، امروزه موارد بیشتری از سرطان روده را در سنین پایین‌تر می‌بینیم؛ حتی بیمارانی در سنین 15 یا 16 سال داشته‌ام. در سنین جوان‌تر، علت‌ها اغلب ژنتیکی و ارثی هستند. شاید شایع نباشد اما غیرممکن هم نیست؛ بنابراین در هر سنی اگر فرد علامت‌دار باشد، باید بررسی کامل انجام شود و نباید به‌دلیل سن پایین، تشخیص سرطان کنار گذاشته شود.

نقش سبک زندگی و تغذیه چقدر در بروز سرطان روده

تغییر الگوی غذایی از رژیم‌های پرفیبر، مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه به سمت غذاهای پرگوشت، کم‌فیبر، پرادویه و حاوی افزودنی‌های غذایی، خطر سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد. سبک زندگی امروزی که بیشتر شبیه الگوی غربی شده، مصرف بیشتر گوشت، غذاهای فرآوری‌شده و مواد نگهدارنده را به‌دنبال داشته است. این مواد وقتی مدت طولانی در روده بزرگ باقی می‌مانند، می‌توانند باعث تغییرات ژنتیکی در سلول‌های مخاط روده و در نهایت ایجاد سلول‌های سرطانی شوند. البته این به این معنا نیست که کسی که رژیم سالم دارد یا حتی گیاه‌خوار است، هرگز به سرطان مبتلا نمی‌شود. هیچ‌کس مصونیت کامل ندارد و هر فرد علامت‌دار باید بررسی شود.

یبوست چقدر می‌تواند زنگ خطر سرطان روده باشد

سرطان‌ها بیشتر در روده بزرگ دیده می‌شوند، چون عبور مواد غذایی در این بخش کندتر است و مواد زائد مدت بیشتری با دیواره روده تماس دارند. این موضوع احتمال تغییرات سرطانی را افزایش می‌دهد. درباره این‌که یبوست به‌تنهایی عامل مستقیم سرطان باشد، پاسخ قطعی نداریم اما می‌توان آن را یک عامل خطر در نظر گرفت. مهم‌تر از خود یبوست، تغییر عادات دفعی است. اگر فردی که قبلاً مشکل خاصی نداشته، طی یکی دو ماه دچار یبوست یا اسهالی شود که برطرف نمی‌شود، یا تغییر در قطر و شکل مدفوع پیدا کند، این‌ها زنگ خطر هستند و باید حتماً از نظر سرطان روده بزرگ بررسی شوند. در این شرایط، کولونوسکوپی بهترین روش تشخیصی است.

کم‌تحرکی و اضافه‌وزن چه نقشی در سرطان روده دارند؟

زندگی شهرنشینی و کاهش فعالیت بدنی، هم به‌طور مستقیم و هم غیرمستقیم خطر سرطان روده را افزایش می‌دهد. کم‌تحرکی از یک‌سو اثرات منفی متابولیک دارد و از سوی دیگر باعث چاقی می‌شود. ثابت شده که اضافه‌وزن و چاقی می‌تواند خطر سرطان روده بزرگ را تا 6 برابر افزایش دهد. ورزش منظم هم به‌طور مستقیم با ترشح هورمون‌های مفید در بدن خطر سرطان را کاهش می‌دهد و هم از طریق کنترل وزن اثر محافظتی دارد. درمان چاقی، چه با ورزش، رژیم غذایی، دارو یا حتی جراحی‌های چاقی، می‌تواند به‌طور قابل توجهی خطر بروز سرطان‌های گوارشی را کاهش دهد.

سابقه خانوادگی چقدر در سرطان روده اهمیت دارد

اگر در یک خانواده، چند نفر به سرطان روده بزرگ یا برخی سرطان‌های مرتبط مثل معده، لوزالمعده، پستان، رحم یا تخمدان مبتلا شده باشند، این می‌تواند نشانه یک زمینه ژنتیکی باشد. این افراد باید حتماً تحت مشاوره ژنتیک قرار بگیرند و بر اساس شجره‌نامه خانوادگی، برنامه غربالگری اختصاصی برای آن‌ها طراحی شود. گاهی لازم است کولونوسکوپی از سنین پایین‌تر شروع شود و در موارد خاص حتی اقدامات پیشگیرانه جراحی مطرح می‌شود. این افراد باید ملاحظات سبک زندگی را بسیار جدی‌تر رعایت کنند، چون عواملی مثل رژیم غذایی نامناسب، کم‌تحرکی، سیگار و الکل در آن‌ها خطر سرطان را بیشتر افزایش می‌دهد. بیماری‌های التهابی روده مثل کولیت زخمی و بیماری کرون از جمله بیماری‌هایی هستند که خطر سرطان روده را افزایش می‌دهند، این بیماران و خانواده‌هایشان باید تحت پایش منظم و دقیق قرار داشته باشند تا در صورت بروز تغییرات مشکوک، تشخیص زودهنگام انجام شود. خون‌ریزی، تغییر عادات دفعی، یبوست یا اسهال جدید و مداوم، کاهش وزن و درد هنگام دفع از علائمی هستند که نیاز به بررسی تخصصی دارند.سرطان روده اگرچه در سنین بالا شایع‌تر است، اما در جوانان نیز دیده می‌شود و نباید به‌دلیل سن پایین، تشخیص آن را کنار گذاشت. نقش سبک زندگی، رژیم غذایی کم‌فیبر، مصرف زیاد گوشت و غذاهای فرآوری‌شده، کم‌تحرکی و چاقی را در افزایش خطر سرطان روده مؤثر است. ورزش و کنترل وزن می‌تواند به‌طور قابل توجهی این خطر را کاهش دهد. او همچنین سابقه خانوادگی و بیماری‌های التهابی روده را از عوامل مهم خطر برمی‌شمارد و بر لزوم پایش و غربالگری منظم این افراد تأکید می‌کند.