شیرینی پنهان، خطر پنهان‌تر؛ اریترایتول زیر ذره‌بین دانشمندان

 دانشمندان هشدار می‌دهند که مصرف مداوم اریترایتول ممکن است پیامدهایی جدی‌تر از افزایش قند خون در پی داشته باشد. اریترایتول (Erythritol) که در همه‌چیز از نوشیدنی‌های انرژی‌زا تا شکلات‌های رژیمی و محصولات کتو دیده می‌شود، مدت‌ها به‌عنوان جایگزینی بی‌خطر برای قند شناخته می‌شد. اما پژوهش‌های تازه از دانشگاه کلرادو نشان می‌دهد این شیرین‌کننده ممکن است به سد خونی‌ـ‌مغزی (دیواره حیاتی که مغز را از سموم محافظت می‌کند) آسیب برساند؛ آسیبی که می‌تواند خطر سکته و بیماری‌های قلبی‌ـ‌عروقی را افزایش دهد.

حمله خاموش به سد دفاعی مغز

در این پژوهش، سلول‌های سد خونی‌ـ‌مغزی در معرض غلظتی از اریترایتول قرار گرفتند که پس از نوشیدن یک نوشابه رژیمی در بدن ایجاد می‌شود.نتیجه، واکنشی زنجیره‌ای از استرس اکسیداتیو بود: سیلی از مولکول‌های مخرب موسوم به رادیکال‌های آزاد که به سلول‌ها آسیب رسانده و حتی برخی از آن‌ها را از بین بردند. هم‌زمان، اریترایتول باعث کاهش تولید آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی بدن شد؛ترکیبی از دو ضربه که توانایی سلول‌ها را برای بازسازی و دفاع از خود تضعیف کرد.

اختلال در جریان خون و اکسیژن‌رسانی مغز

پژوهشگران دریافتند که این شیرین‌کننده تعادل حیاتی میان دو مولکول تنظیم‌کننده‌ی عروق را نیز برهم می‌زند:
    نیتریک اکسید (NO) که موجب گشاد شدن رگ‌ها می‌شود،
    و اندوتلین-1 (ET-1) که باعث تنگی آن‌هاست.
اریترایتول، تولید نیتریک اکسید را کاهش و ترشح اندوتلین-1 را افزایش داد؛ نتیجه آن، تنگی مداوم رگ‌ها و کاهش جریان خون و اکسیژن به مغز است.این وضعیت، یکی از نشانه‌های هشداردهنده‌ی سکته‌ی ایسکمیک (ناشی از لخته‌ی خون در مغز) محسوب می‌شود.

تضعیف سیستم ضدلخته‌ی طبیعی بدن

به‌طور طبیعی، بدن در برابر لخته‌های خون از پروتئینی به نام فعال‌کننده‌ی پلاسمینوژن بافتی (tPA) استفاده می‌کند که آن‌ها را حل می‌کند. اما پژوهش نشان داد اریترایتول جلوی این مکانیسم محافظتی را می‌گیرد، در نتیجه خطر شکل‌گیری لخته و سکته افزایش می‌یابد.

از آزمایشگاه تا زندگی روزمره

این یافته‌ها با مطالعات مشاهده‌ای بزرگی هم‌خوانی دارند که نشان داده‌اند افراد دارای سطح بالاتر اریترایتول در خون، دو برابر بیشتر در معرض حمله قلبی یا سکته هستند.البته دانشمندان تأکید دارند که این نتایج فعلاً از آزمایش‌های سلولی به‌دست آمده و برای تأیید کامل باید در سیستم‌های پیشرفته‌تر یا مطالعات انسانی بررسی شود.

اریترایتول؛ طبیعی اما بی‌خطر؟

اریترایتول نوعی الکل قندی طبیعی است که برخلاف آسپارتام یا سوکرالوز، در فهرست شیرین‌کننده‌های مصنوعی قرار نمی‌گیرد. همین موضوع باعث شد از هشدارهای اخیر سازمان جهانی بهداشت درباره‌ی شیرین‌کننده‌های مصنوعی مستثنا بماند. ویژگی مهم آن این است که طعمی شبیه قند دارد اما حدود 80٪ شیرینی آن را ارائه می‌دهد؛ به همین دلیل در هزاران محصول «بدون قند» و «مناسب رژیم کتو» استفاده می‌شود. اما یافته‌های تازه نشان می‌دهد حتی این جایگزین‌های «طبیعی» هم می‌توانند اثرات جانبی غیرمنتظره‌ای بر سلامت مغز و قلب داشته باشند.

شیرینی‌ای که ممکن است تلخ تمام شود

اریترایتول می‌تواند به کنترل قند خون و کاهش کالری کمک کند، اما اگر در عوض سد محافظ مغز را تضعیف و خطر سکته را افزایش دهد، باید در استفاده از آن تجدیدنظر کرد. دانشمندان بر لزوم تحقیقات بلندمدت درباره‌ی افزودنی‌های غذایی نوظهور تأکید دارند؛ موادی که شاید برای وزن مفید باشند، اما به بهای سلامت مغز تمام شوند.