تهدید پنهان حساسیت دارویی

 شناسایی علائم، پرهیز از مصرف خودسرانه دارو و توجه به سابقه حساسیت‌ها باید مد نظر قرار گیرد. آلرژی دارویی پدیده‌ای پیچیده و چندبعدی است که می‌تواند نتیجه ویژگی‌های فردی باشد یا تحت تأثیر نحوه تجویز و مصرف دارو قرار گیرد؛ در واقع بروز واکنش‌های حساسیتی تنها وابسته به نوع دارو نیست، بلکه عواملی همچون وضعیت سیستم ایمنی فرد، بیماری‌های زمینه‌ای و حتی بار روانی ناشی از مصرف دارو، می‌تواند زمینه‌ساز واکنش‌های غیرمنتظره شود، افراد دارای سابقه استرس مزمن یا اختلالات اضطرابی نیز گاهی علائمی تجربه می‌کنند که در تداخل با آلرژی دارویی دیده و همین موضوع موجب سردرگمی در روند تشخیص می‌شود. یکی از چالش‌های درمانی در مواجهه با آلرژی دارویی، افتراق آن از عوارض جانبی معمول داروها است؛ بسیاری از داروها از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، عوارضی مانند بثورات پوستی، تهوع یا سردرد ایجاد می‌کند که ممکن است با علائم آلرژی اشتباه گرفته شود و در صورتی که چنین علائمی نادیده گرفته یا تشخیص نادرست داده شود، تداوم مصرف داروی مذکور می‌تواند واکنش ایمنی شدیدتری به دنبال داشته باشد که در بعضی موارد تهدیدکننده حیات است.
در کنار عوامل داخلی و ژنتیکی، آنچه در سطح اجتماعی و فرهنگی مشاهده می‌شود نیز در افزایش بروز آلرژی‌های دارویی نقش‌آفرین است؛ باورهای غلط در مورد بی‌خطر بودن داروهای خاص، گرایش روزافزون به خوددرمانی و نبود نظارت کافی بر فروش داروها از جمله معضلاتی است که موجب می‌شود داروها بدون مشورت تخصصی و تنها بر مبنای تجربه‌های دیگران مورد استفاده قرار گیرد و همین روند زمینه‌ساز حساسیت‌های دارویی می‌شود که قابل پیشگیری بوده است. بررسی دقیق سابقه پزشکی فرد پیش از تجویز دارو امری ضروری، اما گاهی مغفول‌مانده است؛ بسیاری از افراد از تجربیات پیشین خود از حساسیت به داروی خاصی اطلاع دارند، اما هنگام مراجعه به پزشک، به دلیل عجله یا بی‌اهمیتی، این اطلاعات را منتقل نمی‌کنند و از سوی دیگر، برخی بیماران به دلیل مراجعه به مراکز مختلف درمانی، سابقه واکنش‌های دارویی در دسترس برای پزشک ندارند و تشکیل پرونده سلامت یکپارچه و اشتراک‌گذاری اطلاعات از طریق سامانه‌های الکترونیک می‌تواند تا حد زیادی این مشکل را رفع کند.

چه عواملی می‌تواند خطر بروز آلرژی دارویی را در افراد افزایش دهد؟

بهزاد شاکریان، فوق تخصص آلرژی و ایمنی‌شناسی بالینی با بیان اینکه هر فردی می‌تواند درگیر آلرژی دارویی شود، اظهار کرد: احتمال بروز آلرژی در پی مصرف بعضی از خانواده‌های دارویی از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها و مسکن‌ها، بالا است و در صورتی که دارو برای فردی تجویز شود که درگیر بیماری‌های زمینه‌ای است، احتمال بروز علائم آلرژی دارویی در این فرد بالا می‌رود. توقف و ادامه مصرف خودسرانه یک دارو از جمله دیگر عواملی است که می‌تواند زمینه‌ساز بروز علائم آلرژی دارویی باشد، ممکن است سیستم ایمنی بدن در مسیر توقف و ادامه مصرف خودسرانه دارو، به داروی تجویزی حساس شود، به آن واکنش نشان دهد و بیمار آلرژی دارویی را تجربه کند. سابقه خانوادگی و فامیلی و ژنتیک فرد نیز تأثیر بسزایی بر احتمال بروز آلرژی دارویی دارد، برخی افراد به صورت ذاتی مستعد آلرژی‌های دارویی هستند و احتمال واکنش به دارو در بیماران مبتلا به HIV نیز بیشتر است که به دلیل مشکلات سیستم ایمنی در این افراد اتفاق می‌افتد.
دکسترومتورفان دارویی است که در برخی افراد می‌تواند منجر به بروز آلرژی بسیار شدیدی شود که به دلیل تحریک مستقیم سیستم ایمنی توسط این دارو اتفاق می‌افتد، داروها مواد شیمیایی هستند و هر دارویی می‌تواند آلرژی‌زا باشد و آلرژی دارویی باید بسته به نوع داروی آلرژی‌زا درمان شود. داروهای کورتونی از جمله داروهایی است که برای کنترل آلرژی‌های دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد، این داروها در صورت مصرف طولانی مدت، داروهایی بسیار پرعارضه است، اما داروهای کورتونی در مصرف کوتاه مدت بدون عارضه خواهد بود و در عین حال می‌تواند بسیار نجات‌بخش و کمک‌کننده باشد. در صورتی که افراد بیش از دو هفته از داروهای کورتونی استفاده کنند ممکن است عوارض آن را تجربه کنند، اضافه کرد: مصرف موضعی داروهای کورتونی نیز عوارضی نخواهد داشت و افراد باید توجه داشته باشند که در بسیاری اوقات مصرف این داروها برای حفظ سلامت و حتی حفظ جان افراد لازم و ضروری است.

تهدید پنهان حساسیت دارویی

استفاده از داروهای کورتونی برای کنترل واکنش‌های آلرژیک مؤثر و در مواقعی نجات‌بخش است و افراد باید توجه داشته باشند که تنها استفاده بلندمدت از این داروها، به‌ویژه بدون پایش دقیق پزشک، ممکن است منجر به سرکوب سیستم ایمنی، افزایش خطر عفونت، پوکی استخوان و حتی اختلالات روانی شود، از این رو پزشکان تنها در موارد حساس و برای بازه زمانی کوتاه به تجویز این داروها می‌پردازند و توصیه می‌شود بیماران به‌هیچ‌وجه بدون تجویز متخصص، به مصرف کورتون‌ها روی نیاورند. در شرایطی که افراد در گذشته واکنش آلرژیک به داروی خاصی داشته‌اند، بعضی اقدامات پیشگیرانه قابل انجام است که از جمله آنها می‌توان به برچسب‌گذاری دقیق پرونده پزشکی فرد، آگاهی‌رسانی به خانواده و تیم درمانی و در موارد خاص، انجام تست‌های آلرژی پیش از آغاز درمان جدید، اشاره کرد، همچنین بعضی مراکز درمانی پیشرفته از روش‌هایی مانند حساسیت‌زدایی تدریجی برای داروهایی که جایگزین مؤثر ندارند، استفاده می‌کنند و این روش‌ها، هرچند نیازمند تخصص بالا است، گاهی تنها راه ادامه درمان‌های ضروری برای بیمار به شمار می‌رود. نقش آموزش عمومی در کاهش بروز آلرژی‌های دارویی انکارناپذیر است و اطلاع‌رسانی درباره علائم اولیه آلرژی، چگونگی گزارش عوارض دارویی و تاکید بر ضرورت مراجعه به پزشک پیش از مصرف دارو باید جزو اولویت‌های نظام سلامت باشد، همچنین بهره‌گیری از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی برای ترویج سواد دارویی می‌تواند مانعی قوی در برابر مصرف خودسرانه‌ی داروها ایجاد کند و هرچه دانش عمومی درباره آلرژی دارویی افزایش یابد، احتمال خطاهای جبران‌ناپذیر کاهش می‌یابد و نظام درمانی فرصت بهتری برای پاسخ‌دهی مؤثر خواهد داشت.