علل ایجاد لخته خون در عروق چیست؟

دکتر محمدامین زرگر، متخصص جراحی عمومی، فلوشیپ جراحی عروق و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، به‌مناسبت 13 اکتبر، روز جهانی بیماری ترومبوز، اظهار کرد: عواملی مانند سرطان‌ها، بیماری‌های روماتولوژی، مصرف دخانیات به خصوص سیگار و همچنین استفاده از داروهای ضد بارداری در برخی افراد، فاکتورهای انعقادی را حساس کرده و تمایل به تشکیل لخته در عروق را افزایش می‌دهند.
عروق به دو دسته اعم از شریان‌ها که خون را از قلب به اندام‌ها می‌برند و وریدها که خون را از اندام‌ها به سمت ریه و قلب باز می‌گردانند، تقسیم می‌شوند و حوادث عروقی در اندام‌ها می‌تواند در شریان‌ها یا وریدها ایجاد شود که هر کدام طیف متفاوتی از بیماری‌ها هستند. نباید هرگونه تورم یا مشکل عروقی را به ترومبوز مرتبط دانست. فعال شدن آبشارهای فاکتورهای انعقادی عامل ایجاد ترومبوز است که منجر به تشکیل یک پلاک یا لخته انعقادی می‌شود و ممکن است در طول رگ (شریان یا ورید) گسترش یافته و آن را مسدود کند.
آسیب رگ خونی می‌تواند ناشی از جراحی، تروما (ضربه)، عفونت یا التهاب باشد. لخته شدن خون در موارد آسیب‌دیدگی شریان نظیر قطع شدن رگ، می‌تواند به طور موقت مانع از خونریزی شدید و از دست رفتن بیمار شود، اما در داخل عروق ممکن است مشکل ایجاد کند. کاهش جریان خون یا کم‌شدن فشار عادی جریان خون در افرادی که در مسافرت‌های طولانی مدت، بدون حرکت هستند، رخ می‌دهد. در این حالت، حمایت عضلانی که به برگشت خون وریدی کمک می‌کند، کاهش یافته و باقی ماندن خون در رگ باعث لخته شدن آن می‌شود. همچنین چاقی، افزایش وزن، تروما و تومورهایی که به عروق فشار می‌آورند نیز جریان خون را کاهش داده و می‌توانند منجر به ترومبوز شوند. ترومبوز وریدی عمقی (DVT) یا انسداد وریدی عمقی پا با علائمی مانند سفتی، قرمزی و سنگین شدن پا و بعضاً درد شدید همراه است. خطر اصلی DVT، جدا شدن قسمتی از لخته و حرکت آن به سمت ریه (آمبولی ریه) است که می‌تواند عروق خون‌رسانی به ریه را مسدود کرده و خطرات بسیاری برای بیمار به دنبال داشته باشد. در این حالت، خون‌رسانی به اندام با مشکل روبرو شده و علائمی چون درد شدید، سردی، عدم لمس نبض و بی‌رنگ شدن پا یا دست ایجاد می‌شود. عدم رسیدگی به این وضعیت می‌تواند منجر به ایسکمی، از دست رفتن عضو و حتی نیاز به قطع عضو شود.
پیشگیری مقدم بر درمان است؛ بنابراین در مسافرت‌های طولانی، باید برای پیاده‌روی برنامه‌ریزی کنید، همچنین مصرف کافی مایعات، ترک سیگار، کنترل فشار خون و دیابت از جمله مواردی است که افراد باید مورد توجه قرار دهند. بیمارانی که عمل‌های جراحی سنگین داشته‌اند یا دچار مشکلات ارتوپدی و بی‌حرکتی طولانی مدت هستند، استفاده از جوراب‌های فشاری طبی با فشار مناسب و داروهای ضد انعقاد مانند پروفیلاکسی، برای کاهش احتمال بروز ترومبوز باید مورد توجه قرار گیرد. روش‌های تشخیصی ترومبوز را شامل مشاهده علائم ظاهری، شرح حال بیمار، آزمایش‌های تشخیصی مانند D-dimer، سونوگرافی داپلر و در مرحله بالاتر آنژیوگرافی دانست. روش‌های درمانی متفاوتی مانند استفاده از داروهای ضد انعقاد، داروهای ضد لخته (ترومبولیتیک)، جراحی باز و جراحی آنژیوگرافی، برای از بین بردن لخته و رفع انسداد عروق وجود دارد.در حوزه شریان‌ها به دلیل خطر از دست رفتن اندام، تمایل بیشتری به درمان‌های جراحی برای خروج لخته وجود دارد. برای انسدادهای وریدی نیز در اکثر موارد، دارودرمانی و در شرایط حاد وریدی نیز روش‌های درمانی خاصی اعمال می‌شود.