سنگ کلیه چیست و چه عواملی باعث ایجاد آن می‌شوند؟

 سنگ کلیه یکی از بیماری‌های شایع کلیوی است که زمانی رخ می‌دهد که مواد معدنی و نمک‌ها در کلیه‌ها تجمع کرده و به کریستال‌های سخت تبدیل می‌شوند. این سنگ‌ها می‌توانند از اندازه دانه‌های شن تا چند سانتی‌متر باشند و بسته به اندازه و محل قرارگیری، علائم مختلفی ایجاد کنند. سنگ کلیه ممکن است باعث درد شدید در پهلو و شکم، مشکل در دفع ادرار و حتی عفونت‌های کلیوی شود. اما چرا این سنگ‌ها تشکیل می‌شوند و چه عواملی در ایجاد آن نقش دارند؟ در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم.

سنگ کلیه چگونه تشکیل می‌شود؟

کلیه‌ها مسئول تصفیه خون و دفع مواد زائد از بدن هستند. گاهی اوقات، غلظت بالای مواد معدنی و نمک‌ها در ادرار باعث می‌شود که این مواد به‌جای دفع شدن، به‌هم چسبیده و کریستال‌هایی سخت به نام سنگ کلیه تشکیل دهند.

مراحل تشکیل سنگ کلیه:

۱. افزایش غلظت برخی مواد مانند کلسیم، اگزالات، فسفات و اسید اوریک در ادرار.
2. کمبود مایعات که باعث کاهش حجم ادرار و افزایش تراکم این مواد می‌شود.
3. اتصال این مواد به یکدیگر و ایجاد کریستال‌هایی که به‌مرور زمان تبدیل به سنگ کلیه می‌شوند.

دلایل و عوامل خطر ابتلا به سنگ کلیه

۱. کمبود مصرف آب و کم‌آبی بدن

    کاهش مصرف آب باعث کاهش حجم ادرار می‌شود.
    ادرار غلیظ‌تر شده و احتمال رسوب مواد معدنی افزایش می‌یابد.
✅ راه‌حل: روزانه حداقل 8 تا 12 لیوان آب بنوشید تا مواد زائد به‌راحتی از کلیه‌ها دفع شوند.

۲. رژیم غذایی نامناسب

    مصرف زیاد نمک، پروتئین‌های حیوانی و غذاهای فرآوری‌شده باعث افزایش دفع کلسیم و اگزالات از طریق ادرار می‌شود.
    مصرف زیاد اسید اوریک (گوشت قرمز، غذاهای دریایی و نوشابه‌های گازدار) خطر تشکیل سنگ‌های اسید اوریکی را افزایش می‌دهد.
✅ راه‌حل:
    کاهش مصرف نمک، گوشت قرمز و فست‌فودها.
    افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل.

۳. مصرف بیش از حد مکمل‌های کلسیم و ویتامین D

    مصرف بیش از حد مکمل‌های کلسیم و ویتامین D باعث افزایش سطح کلسیم در ادرار شده و خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی را بالا می‌برد.
✅ راه‌حل:
    مصرف کلسیم را از منابع طبیعی مانند لبنیات تأمین کنید و از مصرف خودسرانه مکمل‌ها پرهیز کنید.

۴. سابقه خانوادگی و ژنتیک

    اگر یکی از اعضای خانواده به سنگ کلیه دچار شده باشد، احتمال ابتلا در سایر اعضا بیشتر است.
    برخی از مشکلات ژنتیکی باعث افزایش جذب کلسیم از روده و ترشح آن در ادرار می‌شود.
✅ راه‌حل:
    بررسی سابقه خانوادگی و انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای کنترل وضعیت کلیه‌ها.

۵. بیماری‌های زمینه‌ای و مشکلات متابولیکی

    بیماری‌هایی مانند دیابت، چاقی، نقرس و بیماری‌های کلیوی خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهند.
    پرکاری تیروئید می‌تواند سطح کلسیم خون و ادرار را افزایش داده و منجر به سنگ کلیه شود.
✅ راه‌حل:
    کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و مراجعه منظم به پزشک برای بررسی وضعیت کلیه‌ها.

۶. بی‌تحرکی و سبک زندگی کم‌تحرک

    فعالیت بدنی کم باعث کاهش جریان خون به کلیه‌ها شده و احتمال رسوب مواد معدنی را افزایش می‌دهد.
✅ راه‌حل:
    حداقل 30 دقیقه ورزش روزانه مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا یوگا انجام دهید.

انواع سنگ کلیه و تفاوت آن‌ها

سنگ‌های کلیوی بسته به ترکیب مواد معدنی تشکیل‌دهنده، به چند نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
1️⃣ سنگ‌های کلسیمی (اکسالات کلسیم و فسفات کلسیم)
    شایع‌ترین نوع سنگ کلیه که به دلیل مصرف زیاد کلسیم، اگزالات و سدیم ایجاد می‌شود.
    پیشگیری: کاهش مصرف اگزالات (چای، اسفناج، شکلات، آجیل) و مصرف کافی آب.
2️⃣ سنگ‌های اسید اوریکی
    در افرادی که گوشت قرمز، غذاهای دریایی و نوشابه‌های گازدار زیادی مصرف می‌کنند، رایج است.
    پیشگیری: افزایش مصرف مایعات و کاهش غذاهای سرشار از پورین.
3️⃣ سنگ‌های استروویت
    معمولاً در اثر عفونت‌های ادراری مکرر ایجاد می‌شوند.
    پیشگیری: درمان سریع عفونت‌های ادراری و مصرف کافی آب.
4️⃣ سنگ‌های سیستینی
    نادرترین نوع که به دلیل یک اختلال ژنتیکی ایجاد می‌شود.
    پیشگیری: کنترل ژنتیکی و مصرف کافی مایعات.

چگونه از سنگ کلیه جلوگیری کنیم؟

💡 برای پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه، این نکات را رعایت کنید:
✅ نوشیدن آب کافی (حداقل 8 تا 12 لیوان در روز).
✅ کاهش مصرف نمک، گوشت قرمز، نوشابه‌های گازدار و غذاهای فرآوری‌شده.
✅ افزایش مصرف غذاهای غنی از فیبر، سبزیجات و میوه‌ها.
✅ افزایش فعالیت بدنی و اجتناب از نشستن طولانی‌مدت.
✅ کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و نقرس.
✅ مشورت با پزشک در مورد مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D.

جمع‌بندی

 سنگ کلیه زمانی تشکیل می‌شود که مواد معدنی و نمک‌ها در ادرار بیش از حد تغلیظ شده و کریستال‌هایی سخت تشکیل دهند.
 عواملی مانند کمبود مصرف آب، رژیم غذایی نامناسب، مصرف بیش از حد نمک و کلسیم، بیماری‌های متابولیکی و سبک زندگی کم‌تحرک در ایجاد سنگ کلیه نقش دارند.
 با مصرف آب کافی، رعایت رژیم غذایی سالم، کاهش مصرف نمک و غذاهای فرآوری‌شده و افزایش فعالیت بدنی می‌توان از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کرد.
📌 اگر علائم سنگ کلیه را تجربه می‌کنید (درد شدید در پهلو، خون در ادرار، مشکل در دفع ادرار)، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا روش درمانی مناسب برای شما تعیین شود.