عوارض جانبی استامینوفن (تیلنول)

 از دوز مناسب اطمینان حاصل کنید و در صورت شک به مسمومیت، سریعاً اقدام درمانی انجام دهید. استامینوفن که با نام تجاری تیلنول (Tylenol) نیز شناخته می‌شود، پرمصرف‌ترین داروی جهان است. این دارو به‌عنوان یک مسکن مؤثر شناخته شده و به‌طور کلی ایمن در نظر گرفته می‌شود؛ اما مصرف بیش‌ از حد یا در افرادی با برخی شرایط پزشکی می‌تواند عوارض جدی، به‌ویژه آسیب کبدی، به همراه داشته باشد. اگر به‌صورت گاه‌به‌گاه از استامینوفن استفاده می‌کنید، احتمال بروز عوارض جانبی کم است. با این حال، مصرف منظم یا دوز بالاتر از حد مجاز می‌تواند خطر مسمومیت را افزایش دهد. مصرف بیش‌ازحد استامینوفن یکی از شایع‌ترین دلایل مسمومیت دارویی است. مراکز کنترل سموم ایالات متحده دستورالعمل‌های جدیدی برای مدیریت مسمومیت با استامینوفن منتشر کرده‌اند.

علائم هشداردهنده مصرف بیش از حد استامینوفن

۱. حالت تهوع و استفراغ

از اولین نشانه‌های مسمومیت با استامینوفن می‌توان به ناراحتی معده، تهوع و استفراغ اشاره کرد. این علائم ممکن است چند روز پس از مصرف بیش‌ از حد ظاهر شوند و با علائم آنفلوآنزای معده اشتباه گرفته شوند. این علائم می‌توانند نشانه شروع آسیب کبدی باشند.

۲. تعریق غیرعادی

تعریق زیاد یا شبانه ممکن است طی 24 ساعت اول پس از مصرف بیش‌ازحد بروز کند. از آن‌جایی که کبد در تنظیم دمای بدن نقش دارد، این علامت می‌تواند نشانه آسیب کبدی باشد.

۳. خارش و راش پوستی

گرچه نادر، اما واکنش‌های آلرژیک پوستی به استامینوفن می‌تواند اتفاق بیفتد. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال 2024 هشدار داد که مصرف استامینوفن ممکن است باعث واکنش‌های شدید شود مانند:
    کهیر یا تاول
    التهاب و خارش پوست
    پوسته‌پوسته شدن پوست
    این واکنش می‌تواند حتی در اولین مصرف اتفاق بیفتد و در مواردی تهدیدکننده زندگی باشد.

۴. سرگیجه یا گیجی

مصرف دوز بالای استامینوفن ممکن است باعث گیجی و عدم تعادل شود؛ نشانه‌ای از اختلال در عملکرد کبد. تجمع سموم در مغز در صورت نارسایی کبدی می‌تواند منجر به این حالت شود.

۵. واکنش آنافیلاکسی

گرچه نادر، اما واکنش آنافیلاکسی (یک واکنش آلرژیک شدید) ممکن است با مصرف استامینوفن رخ دهد. نشانه‌ها عبارتند از:
    تورم صورت، زبان، گلو یا لب‌ها
    دشواری در تنفس یا بلع
    شوک یا بی‌هوشی
این وضعیت اورژانسی است و نیاز به درمان فوری دارد.

۶. زردی پوست و چشم (یرقان)

یرقان نشانه آسیب کبدی پیشرفته است که طی 3 تا 4 روز پس از مصرف بیش‌ از حد استامینوفن ظاهر می‌شود. در این مرحله ممکن است لوزالمعده و کلیه‌ها نیز دچار التهاب و نارسایی شوند.

۷. آسیب یا نارسایی کبد

در ایالات متحده، بیش از نیمی از موارد نارسایی حاد کبد ناشی از استامینوفن است. در سطح جهانی، این دارو دومین دلیل اصلی پیوند کبد است. علائم عبارتند از:
    اسهال
    تورم شکم
    درد سمت راست زیر دنده‌ها
    استفراغ خونی

مصرف مجاز چقدر است؟

    حداکثر دوز برای بزرگسالان: 1000 میلی‌گرم در هر نوبت، و نه بیشتر از 4000 میلی‌گرم در 24 ساعت
    مصرف بیش از 3000 میلی‌گرم در روز برای بیش از 3 تا 5 روز حتی در افراد سالم توصیه نمی‌شود.
    افراد مبتلا به بیماری کبدی نباید بیش از 2000 میلی‌گرم در روز مصرف کنند.
مسمومیت ممکن است پس از یک‌ بار مصرف بیش از 7500 میلی‌گرم در بزرگسالان یا 150 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن در کودکان رخ دهد.

چه کسانی باید در مصرف استامینوفن احتیاط کنند؟

    افراد با بیماری‌های کبدی
    کسانی که روزانه بیش از سه نوشیدنی الکلی مصرف می‌کنند
    سالمندان: در یک مطالعه در انگلستان مشخص شد مصرف استامینوفن با افزایش زخم گوارشی، نارسایی قلبی، فشار خون بالا و نارسایی کبدی در افراد بالای 65 سال همراه است.

گزینه‌های جایگزین برای تسکین درد

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs):

مانند ایبوپروفن (Advil)، ناپروکسن (Aleve) و آسپیرین که هم درد را کاهش می‌دهند و هم التهاب را، اما ممکن است باعث:
    ناراحتی معده
    زخم و خونریزی گوارشی
    افزایش خطر سکته قلبی و مغزی
مصرف آن‌ها باید با مشورت پزشک باشد.

گزینه‌های غیر دارویی:

    کرم‌ها و اسپری‌های موضعی حاوی منتول
    گرما و سرما درمانی
    مکمل‌ها و داروهای گیاهی (با احتیاط و مشورت با پزشک)

تفاوت استامینوفن با NSAIDs:

    استامینوفن فقط درد را کاهش می‌دهد، اثری بر التهاب ندارد.
    تحمل معده نسبت به NSAIDs بهتر است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر برای درد مزمن یا مکرر دارو مصرف می‌کنید، حتماً با پزشک مشورت کنید. مصرف زیاد یا طولانی‌مدت استامینوفن می‌تواند مرگبار باشد. در صورت بروز هر یک از علائم ذکرشده، فوراً با پزشک تماس بگیرید یا با اورژانس تماس بگیرید.