کنترل انتشار ویروس تب دنگی به‌ علت شمار فراوان موارد بدون علامت دشوار است

 کنترل انتشار ویروس عامل تب دنگی به‌علت شمار فراوان موارد بدون علامت، دشوار است. دوره کمون بیماری تب دانگ به‌طور متوسط بین 4 تا 7 روز است. اما این دوره می‌تواند بین 2 تا 14 روز متغیر باشد. در اکثر موارد عفونت و به‌عبارتی 75 تا 80 درصد، بیماری بدون علامت بالینی است. با این وجود، هم موارد علامت‌دار و هم بدون علامت به‌طور متوسط در هفته نخست آلوده شدن دارای ویروس عفونی در خون خود هستند(فاز ویرمیک) و به‌طور بالقوه می‌توانند به‌عنوان مخزن ویروس، پشه‌های غیرآلوده را در زمان گزش آلوده کنند.

*شناسایی 4 سروتایپ، از ویروس دانگ در جهان

با اشاره به شناسایی 4 سروتایپ، از ویروس دانگ یا دنگی (Dengue virus) میتوان 6فت ویروس عامل بیماری تب دانگ دارای ژنوم RNA است و در خانواده فلاوی ویریده(Flaviviridae) و جنس فلاوی ویروس(Flavivirus) طبقه‌بندی می‌شود. این ویروس،4 سروتایپ دارد و هر سروتایپ شامل چندین ژنوتایپ و رده(Lineage) است و هر 4 سروتایپ می‌توانند انسان را آلوده و ایجاد بیماری کنند.

*ایمنی طولانی‌مدت و حتی مادام‌العمر در صورت ابتلا به‌همان سروتایپ

یک بار ابتلا در مقابل همان سروتایپ، ایمنی طولانی‌مدت و حتی مادام‌العمر ایجاد می‌کند(ایمنی homotypic). اما فرد در مقابل بقیه سروتایپ‌ها نه تنها مصونیت نخواهد داشت بلکه ممکن است در عفونت‌های ثانویه با سروتایپ متفاوت شدت بیماری افزایش یافته و فرد به فرم‌های شدید دنگی شامل سندرم شوک دنگی و تب خونریزی‌دهنده دنگی مبتلا شود. علت این موضوع، نداشتن توانایی آنتی‌بادی‌های تولیدشده توسط عفونت اولیه در خنثی‌سازی موثر سروتایپ متفاوت در عفونت ثانویه است. این آنتی‌بادی‌های غیرخنثی‌کننده که آنتی‌بادی‌های Heterotypic نیز نام دارند از طریق پدیده antibody dependent enhancement (ADE) باعث افزایش ورود ویروس به سلول‌های هدف و بنایراین افزایش تکثیر ویروس می‌شوند.

*راه غالب انتقال ویروس دانگ به انسان از طریق نیش پشه آئدس آلوده

روش انتقال اصلی ویروس دانگ به انسان از طریق نیش پشه آلوده است. هم‌پنین افراد آلوده در فاز وایرمیک(معمولا 2 روز پیش از بروز علائم تا 1 هفته) می‌توانند ویروس را به پشه‌های غیرآلوده انتقال بدهند. در موارد نادر انتقال ویروس دنگی از طریق انتقال خون و فرآورده‌های خونی، پیوند عضو و اننقال از مادر به جنین و نیدل استیک شدن گزارش شده است.
موارد علامت‌دار عفونت با ویروس دنگی به 2 فرم تب دانگ(ملایم) و دانگ شدید(تب خونریزی‌دهنده دانگ و سندرم شوک دانگ) مشاهده می‌شوند. تب بالا (40 درجه سانتی‌گراد)، سردرد شدید، درد پشت چشم، دردهای عضلانی و مفاصل، حالت تهوع، استفراغ، راش‌های پوستی و درد پشت ساق پا از شایع‌ترین علائم تب دانگ است. علائم دنگی شدید اغلب پس از برطرف شدن تب ظاهر می‌شود و شامل موارد درد شدید شکم، استفراغ مداوم، تنفس سریع و پی در پی، خونریزی لثه یا بینی، خستگی، بی‌قراری، خون در استفراغ یا مدفوع، تشنگی زیاد، پوست رنگ پریده و سرد و احساس ضعف است. تاکنون با وجود تحقیقات فراوان در زمینه درمان تب دانگ، درمان اختصاصی ضدویروسی علیه این وجود ندارد و درمان‌ها همگی حمایتی هستند.

*ویروس دنگی حدود 1000 سال پیش از پریمات‌ها به پشه‌های ناقل و سپس به انسان‌ها انتقال یافته است

اگرچه تصور می‌شود ویروس دنگی بین 500 تا 1000 سال پیش از پریمات‌ها به پشه‌های ناقل و سپس به انسان‌ها انتقال یافته است، با این وجود نخستین طغیان ثبت‌شده این بیماری به سال 1779 و در کوبا بر می‌گردد. بر اساس برآوردها، سالانه 400 میلیون نفر به ویروس دنگی آلوده و حدود 100 میلیون نفر به بیماری تب دانگ مبتلا می‌شوند. در سال‌های اخیر به‌ویژه پس از پاندمی کووید-19 به‌علت تضعیف سیستم‌های بهداشتی در کشورهای مختلف دنیا و گرم شدن دمای کره زمین، تغییرات اقلیمی و جهانی شدن(افزایش مسافرت‌ها و تجارت‌های بین‌المللی) نه تنها موارد بیماری در برخی کشورهای اندمیک به‌شدت افزایش یافته است، بلکه بیماری به نواحی جدید هم نظیر ایران گسترش یافته است.

*وقوع اپیدمی‌های انفجاری در صورت اندمیک شدن بیماری در یک کشور

پیش‌بینی دقیق در این‌یاره با توجه به متغیرهای فراوان دشوار است، اما به احتمال زیاد گسترش پشه‌های ناقل و متعاقب آن انتشار ویروس به کشورهای جدید به‌علت گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی رخ می‌دهد. در صورتی که ویروس دانگ در یک کشور به‌صورت محلی منتشر و اندمیک شد هر چند سال یک بار اپیدمی‌های انفجاری بیماری رخ می‌دهد. براساس تجارب موفق کشورهایی نظیر سنگاپور، با استفاده از روش‌های کنترلی برپایه One health می‌توان تا حد زیادی مانع ار بروز اپیدمی‌های گسترده می‌شود، اظهار امیدواری کرد استفاده از تجربه‌های کشورهای موفق در کنترل پشه‌های آئدس و بیماری‌های مرتبط با آن‌ها از جمله تب دانگ به‌طور جد در دستور کار وزارت بهداشت قرار گیرد.