دوئل سلولی در استخوان‌ها

در پوکی استخوان، تراکم و استحکام استخوان کاهش می‌یابد و خطر شکستگی‌های ناگهانی را افزایش می‌دهد، این وضعیت به طور معمول با افزایش سن تشدید می‌شود و تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم، دریافت کافی کلسیم و ویتامین D و غربالگری دوره‌ای از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری و کنترل این بیماری است. استخوان برخلاف تصور عمومی، ساختاری ایستا و جامد نیست، بلکه بافتی زنده و پویا است که برای حفظ سلامت خود نیازمند نوسازی مداوم سلولی است و این نوسازی از طریق جایگزینی سلول‌های مرده با سلول‌های تازه صورت می‌گیرد و تضمین‌کننده عملکرد صحیح و استحکام استخوان در طول عمر انسان است. در بافت استخوانی، دو گروه سلولی نقش اساسی دارند که شامل سلول‌های استخوان‌ساز که مسئول تولید بافت جدید هستند و سلول‌های جاذب که وظیفه حذف سلول‌های فرسوده و قدیمی را بر عهده دارند، می‌شود و این دو نوع سلول در تعامل با یکدیگر، تعادل ساخت و جذب استخوان را حفظ می‌کنند. در افراد جوان و میانسال، فعالیت سلول‌های استخوان‌ساز و جاذب به طور معمول در تعادل است و این تعادل باعث می‌شود تراکم استخوان در سطح مطلوبی باقی بماند و ساختار استخوانی بتواند در برابر فشارهای فیزیکی و آسیب‌ها مقاومت کند. با افزایش سن، این تعادل سلولی به‌تدریج برهم می‌خورد و سلول‌های استخوان‌ساز فعالیت کمتری دارند، در حالی که سلول‌های جاذب فعال‌تر می‌شوند و این تغییرات منجر به کاهش تراکم استخوان و افزایش احتمال بروز بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان می‌شود.

پوکی استخوان چیست و چرا ایجاد می‌شود؟

محمد پرهام‌فر، متخصص ارتوپدی و عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه استخوان مانند سایر اجزای بدن، عضوی زنده است و شرط زنده بودن آن، تعویض سلول‌ها است، اظهار کرد: در واقع زمانی استخوان زنده می‌ماند که سلول‌های مرده آن به صورت مرتب از بین برود و با سلول‌های جدید جایگزین شود. نوع دیگری از سلول‌ها، سلول‌هایی هستند که سلول‌های دارای عمر بیشتر را جذب می‌کنند و به طور معمول در افراد جوان و میانسال، تعادلی میان فعالیت سلول‌های استخوان‌ساز و سلول‌های جاذب استخوان وجود دارد. به مرور زمان، با افزایش سن و بر اساس شرایطی که ایجاد می‌شود، تعادل میان سلول‌های استخوان‌ساز و سلول‌های جاذب استخوان بر هم می‌خورد.: در این شرایط، سلول‌های استخوان‌ساز کمتر استخوان می‌سازند و سلول‌های جاذب بیشتر فعالیت می‌کنند. برهم خوردن تعادل میان دو نوع سلول استخوانی، باعث می‌شود که تراکم استخوان کاهش یابد و به تدریج فرد با مشکل پوکی استخوان درگیر می‌شود.به طور معمول، تا سن 25 سالگی به لحاظ تراکم استخوان افراد افزوده می‌شود و 35 سالگی، اوج استحکام استخوان است. در زنان با توجه به شرایط ویژه‌ای که از لحاظ هورمونی دارند، تراکم استخوان کمتر خواهد بود و به طور معمول سنی که برای پوکی استخوان مد نظر قرار دارد، سن بالای ۶۵ سال برای زنان و بالای ۷۰ سال برای مردان است. بعضی استخوان‌های بدن، بیشتر مستعد پوکی استخوان می‌شود که از جمله این استخوان‌ها می‌توان به استخوان‌های ناحیه لگن، مفصل ران، ستون مهره‌ها، مچ دست و انتهای ساعد اشاره کرد که نیازمند مراقبت بیشتری هستند.

دوئل سلولی در استخوان‌ها

تراکم استخوان تا حدود 25سالگی به‌طور پیوسته افزایش می‌یابد و در سن 35 سالگی به اوج خود می‌رسد، پس از آن، روند کاهش آغاز می‌شود که اگر با عوامل خطرساز همراه شود، می‌تواند زمینه‌ساز ضعف ساختاری استخوان‌ها و شکستگی‌های ناگهانی باشد. زنان به دلیل تغییرات هورمونی، بیشتر در معرض کاهش تراکم استخوان قرار دارند و به همین دلیل، سن شروع نگرانی درباره پوکی استخوان در زنان به طور معمول از 65 سالگی و در مردان از 70  سالگی در نظر گرفته می‌شود که این تفاوت‌ها نیازمند رویکردهای پیشگیرانه خاص برای هر جنس هستند. اگرچه پوکی استخوان می‌تواند تمام استخوان‌های بدن را درگیر کند، بعضی نواحی بیشتر مستعد آسیب هستند که از جمله این نواحی می‌توان به لگن، مفصل ران، ستون مهره‌ها، مچ دست و انتهای ساعد اشاره کرد و این استخوان‌ها به دلیل نقش حیاتی در حرکت و تعادل بدن، نیازمند مراقبت ویژه و غربالگری منظم هستند. با توجه به روند طبیعی کاهش تراکم استخوان و عوامل خطرساز مرتبط با سن، جنس و سبک زندگی، پیشگیری از پوکی استخوان اهمیت ویژه‌ای دارد و تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم، بررسی‌های دوره‌ای و آموزش عمومی درباره سلامت استخوان‌ها می‌تواند نقش مؤثری در حفظ کیفیت زندگی سالمندان ایفا کند.

برای پوکی استخوان چی بخوریم؟

برای حفظ سلامت استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان، دریافت کافی کلسیم و ویتامین D نقش حیاتی دارد و منابع غنی کلسیم شامل لبنیات کم‌چرب مانند شیر، ماست و پنیر، سبزیجات برگ‌سبز مانند کلم بروکلی و اسفناج و همچنین بادام و کنجد هستند و مصرف ماهی‌هایی مانند ساردین و سالمون که با استخوان خورده می‌شوند نیز بسیار مؤثر است. ویتامین D که جذب کلسیم را تسهیل می‌کند، از طریق نور خورشید، تخم‌مرغ، جگر و ماهی‌های چرب تأمین می‌شود و در مواردی که دریافت طبیعی کافی نباشد، مکمل‌های دارویی تحت نظر پزشک توصیه می‌شود، همچنین علاوه بر کلسیم و ویتامین D، مواد مغذی دیگری مانند منیزیم، فسفر، ویتامین K و پروتئین نیز در تقویت استخوان‌ها مؤثر است.