هشدار مصرف خودسرانه مسکن‌های ترکیبی

 مریم مهرپویا عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان با اشاره به افزایش نگران‌کننده مصرف دارو‌های ضد درد و آنتی‌بیوتیک در جامعه اظهار کرد: مصرف دارو‌های مسکن و دارو‌های ترکیبی ضد درد، بدون تجویز پزشک، یکی از نگرانی‌های جدی حوزه سلامت است؛ در حالی‌که این دارو‌ها باید تنها برای مدت کوتاه، آن هم با دوز مشخص و در موارد خاص مصرف شوند؛ متأسفانه در بسیاری از موارد شاهد مصرف خودسرانه آنها هستیم. فرهنگ مصرف دارو در هر کشور تأثیر مستقیمی بر الگوی استفاده از دارو‌ها دارد، متأسفانه در کشور ما، مصرف خودسرانه دارو بسیار شایع است و یکی از دلایل مهم آن، دسترسی آسان مردم به دارو‌های بدون نسخه و حتی دارو‌های نسخه‌ای در برخی داروخانه‌هاست. یکی از وظایف ما آگاه‌سازی جامعه نسبت به عوارض داروهاست. دارو‌های مسکن برای کنترل درد‌های حاد و در مدت‌زمان محدود تجویز می‌شوند و در همین شرایط نیز باید از نوعی استفاده شود که کمترین عوارض را به همراه داشته باشد. برای مثال، نباید برای درد‌هایی که بیش از چند روز طول می‌کشند، بدون بررسی علت اصلی، داروی مسکن مصرف کرد.
دردی که ادامه‌دار است می‌تواند نشانه بیماری مهمی باشد و مصرف مداوم دارو باعث پنهان ماندن علت آن می‌شود. در بسیاری از موارد، عفونت‌ها یا بیماری‌های زمینه‌ای عامل ایجاد درد مزمن هستند و برای درمان آنها، تشخیص دقیق و بررسی تخصصی ضروری است مصرف طولانی‌مدت دارو‌های ضد درد بدون نظر پزشک ممکن است منجر به بروز مشکلات گوارشی، کبدی، کلیوی یا حتی وابستگی دارویی شود. در درد‌های عضلانی و اسکلتی، دارو‌های موضعی مانند ژل‌ها، پماد‌ها یا اسپری‌ها به دلیل داشتن کمترین عوارض، انتخاب مناسبی هستند. در بیمارانی که دارای بیماری‌های هم‌زمان مانند فشار خون بالا، بیماری‌های کبدی یا کلیوی هستند یا تحت درمان با دارو‌های ضدانعقاد قرار دارند، استفاده از مسکن‌های خوراکی می‌تواند خطرساز باشد. در مواردی که امکان استفاده از داروی موضعی وجود ندارد، می‌توان از دارو‌هایی مانند استامینوفن با دوز پایین استفاده کرد، البته حتی در این شرایط نیز توصیه می‌شود میزان مصرف استامینوفن از دو گرم در روز تجاوز نکند. برخی دارو‌های ضد درد در قالب قرص‌ها یا کپسول‌های ترکیبی شامل استامینوفن، پروفن و کافئین و... تولید می‌شوند؛ این دارو‌ها ممکن است اثر بیشتری در تسکین درد داشته باشند، اما به همان نسبت نیز عوارض جانبی بیشتری به همراه دارند و برای مصرف طولانی‌مدت اصلاً مناسب نیستند. مصرف دارو‌هایی که حاوی کدئین هستند یا دارو‌هایی مانند ترامادول، باید کاملا تحت نظر پزشک صورت گیرد؛ چرا که مصرف خودسرانه این دارو‌ها ممکن است منجر به وابستگی جسمی و روانی شود. به همین دلیل به‌هیچ‌وجه نباید به‌صورت مداوم و بدون تجویز تخصصی از آنها استفاده شود. هر دارویی با وجود داشتن فواید درمانی، در صورت مصرف نادرست، می‌تواند سلامت فرد را تهدید کند. توصیه ما این است که حتی در موارد درد‌های کوتاه‌مدت نیز، مردم از دارو‌هایی با حداقل دوز و کمترین عوارض استفاده کنند و در صورت تداوم علائم، حتما با پزشک مشورت کنند.