کم‌کاری تیروئید؛ از اهمیت غربالگری بیماری در نوزادان تا کاربرد قرص لووتیروکسین

 کم‌کاری تیروئید یک اختلال شایع است که در آن غده تیروئید توانایی تولید مقدار کافی از هورمون‌های تیروئیدی را ندارد، این هورمون‌ها مسئول تنظیم متابولیسم، رشد سلولی، عملکرد مغز و تعادل انرژی بدن است و اختلال در عملکرد این غده می‌تواند عوارض گسترده‌ای ایجاد کند که از جمله این عوارض می‌توان به خستگی مزمن، افزایش وزن، کاهش تمرکز و مشکلات قلبی، اشاره کرد و در نوزادان، کمبود این هورمون‌ها ممکن است به اختلالات شدید در رشد جسمی و ذهنی منجر شود که اهمیت تشخیص و درمان سریع را دوچندان می‌کند. یکی از حیاتی‌ترین اقدامات پزشکی پس از تولد نوزاد، انجام غربالگری کم‌کاری تیروئید است که بین روزهای دوم تا پنجم زندگی انجام می‌شود؛ این آزمایش با اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئیدی در خون نوزاد، امکان تشخیص زودهنگام این بیماری را فراهم می‌کند و در صورت تشخیص داده نشدن و دریافت نکردن درمان به‌موقع، ممکن است نوزاد دچار مشکلاتی نظیر تأخیر رشدی، مشکلات عصبی، کاهش قدرت یادگیری و حتی عقب‌ماندگی ذهنی شود و هر روز تأخیر در شروع درمان می‌تواند به آسیب‌های جبران‌ناپذیر منجر شود.
نوزادان مبتلا به کم‌کاری تیروئید علائمی مانند ضعف و بی‌حالی، گریه‌های ضعیف، پوست خشک، یبوست، زبان بزرگ، صورت پف‌کرده، زردی طولانی‌مدت و فتق نافی را نشان می‌دهند و در موارد شدیدتر، مشکلات قلبی و تنفسی نیز ممکن است مشاهده شود، در بزرگسالان نیز علائم کم‌کاری تیروئید شامل خستگی مداوم، افزایش وزن، احساس سرما، خشکی پوست، ریزش مو، افسردگی و کاهش تمرکز است و اگر این نشانه‌ها نادیده گرفته شود، عوارض بیماری می‌تواند به مرور زمان شدیدتر شود. درمان استاندارد برای کم‌کاری تیروئید استفاده از داروی لووتیروکسین است که جایگزین هورمون‌های تیروئیدی طبیعی بدن می‌شود؛ این دارو باید روزانه و در دز مناسب طبق دستور پزشک مصرف شود و توجه به زمان مصرف و نحوه صحیح مصرف دارو اهمیت زیادی دارد، چراکه جذب آن تحت تأثیر غذا، مکمل‌های حاوی آهن و کلسیم و بعضی داروهای دیگر قرار می‌گیرد و پایبندی به مصرف منظم این دارو، کلید مدیریت موفق بیماری است
مجید رمضانی، فوق تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم با بیان اینکه ۹۰ درصد نوزادان مبتلا به کم‌کاری تیروئید، هیچ علائمی ندارند و به همین دلیل از تمام نوزادان پس از تولد، آزمایش تیروئید گرفته می‌شود، اظهار کرد: تشخیص کم‌کاری تیروئید در نوزادان از اهمیت بالایی برخوردار است و در صورتی که درمان نشود، می‌تواند آسیب‌های عصبی ماندگاری به همراه داشته باشد. کندذهنی، کاهش هوش و اختلال در فرایند رشد، از جمله آسیب‌هایی است که تشخیص ندادن به موقع و درمان نشدن کم‌کاری تیروئید در نوزادان به همراه خواهد داشت. کم‌کاری تیروئید در اطفال می‌تواند به صورت اختلال در رشد اسکلتی بروز کند و با ظهور دندان‌های دائمی در اطفال همراه باشد. بلوغ زودرس یا دیررس کودک از جمله آسیب‌های درمان نشده کم‌کاری تیروئید در نوزادان است. به طور کلی، علائم کم‌کاری تیروئید در کودکان و بزرگسالان شامل خشکی پوست، افزایش وزن به‌رغم کاهش اشتها، شکنندگی ناخن‌ها و پوست، اختلال در رشد مو و ناخن‌ها، یبوست، پف صورت و ورم اندام‌ها می‌شود.

قرص لووتیروکسین چیست و چه کاربردی دارد؟

شش هفته از آغاز مصرف قرص تیروئید باید بگذرد تا فرد آزمایش تیروئید را مجدد تکرار کند تا مقدار کافی قرص مصرفی، مشخص شود. در صورتی که با مقدار قرص مصرفی، وضعیت تیروئید فرد در محدوده نرمال قرار گرفته باشد، نیازی به کم یا زیاد کردن میزان قرص مصرفی نیست و مصرف همان مقدار قرص باید ادامه پیدا کند. کم یا زیاد شدن میزان قرص مصرفی برای کم‌کاری تیروئید، تصمیمی است که پزشک معالج باید آن را در نظر بگیرد. قرص مصرفی برای کم‌کاری تیروئید، جایگزین ۹۰ تا ۹۵ درصد هورمونی می‌شود که در بدن کمبود آن وجود دارد و عملکرد تیروئید را به میزان طبیعی نزدیک می‌کند. تنها داروی در دسترس و مصرفی در سراسر جهان برای کم‌کاری تیروئید، قرص لووتیروکسین است. در صورتی که میزان قرص تجویز شده برای افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید به میزان صحیح، منظم و درست مصرف شود، داروی مصرفی جایگزین هورمون طبیعی غده تیروئید می‌شود. قطع ناگهانی مصرف لووتیروکسین یا مصرف نامنظم آن می‌تواند مشکلاتی مانند خستگی شدید، کاهش سطح انرژی، افزایش وزن، تورم در اندام‌ها، کاهش توان ذهنی و حتی مشکلات قلبی ایجاد کند و در نوزادان، کمبود هورمون‌های تیروئیدی ممکن است به آسیب‌های برگشت‌ناپذیر در رشد مغزی منجر شود، بنابراین والدین باید مراقب باشند که درمان فرزند خود را بدون وقفه دنبال کنند. پس از شروع درمان، پیگیری‌های منظم برای بررسی سطح هورمون‌های تیروئیدی ضروری است و پزشک ممکن است دز دارو را بر اساس آزمایش‌های خون تنظیم کند تا عملکرد بدن به حالت طبیعی بازگردد؛ در نوزادان این بررسی‌ها برای اطمینان از رشد طبیعی ضروری است و در بزرگسالان نیز تنظیم مناسب دز دارو نقش مهمی در جلوگیری از عوارض ناشی از کمبود یا افزایش بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی دارد. اطلاع‌رسانی درباره کم‌کاری تیروئید و علائم آن می‌تواند به تشخیص سریع‌تر و درمان به‌موقع کمک کند و والدین باید از اهمیت غربالگری نوزادان آگاه باشند و در صورت مشاهده علائم مشکوک، با پزشک مشورت کنند، در افراد بزرگسال نیز شناخت علائم اولیه و مراجعه زودهنگام به پزشک می‌تواند از پیشرفت بیماری پیشگیری کند و افزایش آگاهی عمومی درباره این بیماری می‌تواند به ارتقای سلامت جامعه کمک کند.