در گیرودار درهم‌تنیدگی کم‌خونی و سرطان

 سرطان خون، سرطان‌های گوارشی و روش‌هایی مانند شیمی‌درمانی بر تولید گلبول‌های قرمز تأثیر می‌گذارد و موجب کم‌خونی می‌شود و همین موضوع می‌تواند بر روند درمان و کیفیت زندگی بیمار اثر بگذارد. کم‌خونی و سرطان ارتباطی پیچیده و چندوجهی دارند که نه‌تنها در علائم، بلکه در روند درمان نیز تأثیرگذار است؛ کم‌خونی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن با کاهش تعداد گلبول‌های قرمز یا سطح هموگلوبین مواجه شود و در نتیجه اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها کاهش می‌یابد و فرد احساس ضعف و خستگی شدیدی را تجربه می‌کند که این وضعیت ممکن است یکی از نشانه‌های اولیه بعضی از انواع سرطان‌ها باشد یا به دلیل خود بیماری و روش‌های درمانی ایجاد شود و اهمیت این ارتباط زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم بعضی سرطان‌ها، به‌ویژه سرطان خون، می‌تواند به صورت مستقیم موجب کم‌خونی شود، در حالی که بعضی دیگر مانند سرطان‌های دستگاه گوارش، از طریق خونریزی داخلی باعث کاهش ذخایر آهن بدن می‌شود و فرد را دچار کم‌خونی می‌کند.
سرطان خون یا لوسمی، نمونه‌ای بارز از بیماری‌هایی است که سیستم خونی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و زمینه‌ساز کم‌خونی می‌شود؛ در این بیماری، مغز استخوان به جای تولید سلول‌های خونی سالم، گلبول‌های سفید غیرطبیعی و نابالغی تولید می‌کند که توانایی مقابله با عفونت‌ها و حفظ تعادل خونی را ندارند و در نتیجه، تولید گلبول‌های قرمز که مسئول حمل اکسیژن به بافت‌های بدن است، مختل و فرد مبتلا دچار کم‌خونی شدید می‌شود، این کم‌خونی علاوه بر ایجاد خستگی و ضعف، می‌تواند باعث تشدید علائم سرطان خون شود و بر روند درمان بیمار اثر منفی بگذارد؛ بیماران مبتلا به سرطان خون اغلب با مشکلات انعقاد خون نیز مواجه می‌شوند که می‌تواند خطر خونریزی‌های داخلی را افزایش دهد و کنترل بیماری را دشوارتر کند. بعضی سرطان‌های دیگر به‌ویژه سرطان‌های دستگاه گوارش مانند سرطان معده و کولون، از طریق خونریزی داخلی موجب کاهش سطح آهن و کم‌خونی مزمن می‌شود و این نوع کم‌خونی ممکن است ابتدا خفیف باشد، اما با گذشت زمان تشدید و موجب ضعف شدید، سرگیجه و تنگی نفس شود، کم‌خونی ناشی از سرطان‌های گوارشی به طور معمول در مراحل اولیه به‌راحتی قابل تشخیص نیست و همین امر گاهی باعث تأخیر در شناسایی بیماری می‌شود و بسیاری از بیماران تا زمانی که علائم شدیدتر شوند، متوجه مشکل نمی‌شوند و این تأخیر می‌تواند بر تأثیرگذاری درمان‌ها و میزان بهبودی بیمار تأثیر منفی داشته باشد.
روش‌های درمان سرطان نیز می‌تواند عامل ایجاد کم‌خونی باشد؛ شیمی‌درمانی یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی سرطان است که سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد، اما در این میان، سلول‌های سالم مغز استخوان نیز آسیب می‌بینند و این آسیب باعث کاهش تولید گلبول‌های قرمز خون و فرد دچار کم‌خونی شدید می‌شود، بیماران تحت شیمی‌درمانی اغلب احساس ضعف، خستگی مفرط و کاهش انرژی دارند که ممکن است روند بهبودی و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را تحت‌تأثیر قرار دهد، پرتودرمانی نیز تأثیر مشابهی دارد، چراکه می‌تواند بر عملکرد مغز استخوان اثر بگذارد و موجب کاهش سلول‌های خونی سالم شود.

کم‌خونی می‌تواند علامتی از بیماری سرطان و به ویژه سرطان‌های دستگاه گوارش باشد

پدیده عقاب، متخصص داخلی و فوق تخصص خون و سرطان با بیان اینکه ممکن است کم‌خونی علامت اصلی بیماری سرطان باشد، اظهار کرد: در واقع کم‌خونی می‌تواند علامتی از ابتلای افراد به بیماری سرطان و به ویژه سرطان‌های دستگاه گوارش باشد و هر زن دارای سن بالا و هر مردی که دچار کم‌خونی می‌شود، باید از نظر سرطان‌های دستگاه گوارش، غربالگری شود. تست کولونوسکوپی، آندوسکوپی و بررسی‌های تکمیلی روده باریک، برای فردی که درگیر کم‌خونی فقر آهن می‌شود. هر فقر آهن در سنینی که قابل توجیه نیست، باید از نظر درگیری فرد با بیماری سرطان، مورد بررسی قرار گیرد، چراکه این کم‌خونی می‌تواند نشانه‌ای از بیماری باشد. بعضی بیماری‌های سوءجذبی نیز می‌تواند منجر به بروز کم‌خونی فقر آهن در افراد شود. در واقع در برخی افراد، کم‌خونی نشانه بیماری است، اما گاهی اوقات نیز ممکن است سرطان تشخیص داده و فرد به مرور درگیر کم‌خونی شود. هر بیماری مزمن و هر التهاب، در بدن موادی ترشح می‌کند که نقش سرکوب‌کننده روی مغز استخوان دارد و تولید گلبول‌های قرمز را کم می‌کند و یکی از این بیماری‌ها می‌تواند سرطان باشد.

عواقب جبران‌ناپذیر کم‌خونی فقر آهن بر اثر درگیر شدن مغز استخوان با سلول‌های سرطانی

دیگر علت بروز کم‌خونی در پی سرطان، این است که توده سرطانی درگیری مغز استخوان می‌دهد، در واقع در این شرایط سلول‌های سرطانی وارد مغز استخوان می‌شود و جای سلول‌های طبیعی مغز استخوان را می‌گیرد و زمانی که بیمار به این مرحله برسد، طول عمر فرد کوتاه خواهد بود. اگر یک سلول در یک لحظه عملکرد اصلی خود را از دست بدهد، ممکن است خسارت جبران‌ناپذیری به سلامت فرد برسد. بروز کم‌خونی فقر آهن بر اثر درگیر شدن مغز استخوان با سلول‌های سرطانی، از جمله شرایطی است که می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد و عمر فرد را از طول طبیعی آن کمتر کند. ایجاد تغییر در گلبول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌های خون، پزشک را به سمت آزمایشات تشخیصی تکمیلی راهنمایی می‌کند تا ابتلای بیمار به سرطان مزمن خون محرز شود.

تولید گلبول‌های سفید خون تحت تأثیر سرطان خون

پوریا عادلی، متخصص رادیوانکولوژی و عضو هیئت مدیره انجمن علمی رادیوانکولوژی ایران با بیان اینکه سرطان خون یا لوسمی یکی از انواع سرطان‌هایی است که از مغز استخوان آغاز می‌شود و بر تولید گلبول‌های سفید خون تأثیر می‌گذارد اظهار کرد: این بیماری زمانی رخ می‌دهد که مغز استخوان گلبول‌های سفید غیرطبیعی و نابالغی را تولید کند که توانایی عملکرد صحیح در سیستم ایمنی بدن را ندارند و این سلول‌های غیرطبیعی که به آن‌ها بلاست گفته می‌شود، به‌مرور جایگزین سلول‌های سالم می‌شود و عملکرد طبیعی خون را مختل می‌کند. خستگی و ضعف از مهم‌ترین علائم سرطان خون است که به طور معمول به دلیل کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون رخ می‌دهد. این کاهش سبب کم‌خونی می‌شود و فرد احساس بی‌حالی و کاهش انرژی می‌کند و در موارد حاد، این ضعف شدیدتر می‌شود و می‌تواند بر کیفیت زندگی بیمار اثر منفی بگذارد و افزایش تدریجی شدت خستگی در هر دو نوع سرطان خون، یعنی حاد و مزمن، دیده می‌شود. تنگی نفس یکی دیگر از علائم شایع سرطان خون است که اغلب ناشی از کم‌خونی شدید در بیماران مبتلا است. در بعضی موارد نادر، وجود توده‌های سرطانی در قفسه سینه می‌تواند به فشار بر ریه‌ها منجر شود و مشکلات تنفسی جدی ایجاد کند و بیمارانی که دچار این وضعیت هستند، حتی در فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن کوتاه‌مدت نیز دچار مشکل خواهند شد.

احتمال بزرگ شدن طحال در بیماران مبتلا به سرطان خون

کاهش تعداد پلاکت‌های خون، که نقش مهمی در انعقاد خون دارند، می‌تواند منجر به خونریزی غیرعادی و کبودی‌های غیرمنتظره شود. این کبودی‌ها ممکن است بدون هیچ آسیب یا ضربه‌ای ظاهر شود و ممکن است بیمار خونریزی‌های غیرمعمولی از بینی، لثه، دستگاه گوارش یا حتی مغز را تجربه کند که نشان‌دهنده اختلالات انعقادی ناشی از سرطان خون است. بزرگ شدن طحال نیز یکی از مشکلاتی است که بیماران مبتلا به سرطان خون ممکن است با آن مواجه شوند. طحال وظیفه پاک‌سازی خون و از بین بردن سلول‌های خونی آسیب‌دیده را بر عهده دارد، اما در شرایط بیماری، ممکن است رشد بیش از حد پیدا کند و باعث دردهای شدید در سمت چپ بالای شکم شود که این وضعیت در بعضی موارد می‌تواند باعث فشار بر دیگر اندام‌های داخلی شده و مشکلات گوارشی ایجاد کند. سرطان خون بیماری پیچیده‌ای است که علائم گسترده‌ای دارد و می‌تواند تأثیر جدی بر زندگی فرد بگذارد.تشخیص زودهنگام و درمان مناسب نقش مهمی در کنترل پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیمار دارد و پزشکان با استفاده از آزمایش‌های خون، تصویربرداری و نمونه‌برداری از مغز استخوان، نوع و شدت بیماری را تعیین و بهترین روش درمانی را پیشنهاد می‌کنند.
کم‌خونی علاوه بر ایجاد ضعف جسمانی، ممکن است بر نحوه پاسخ بدن به درمان‌های سرطان نیز اثر بگذارد و تحقیقات نشان می‌دهد که بیماران مبتلا به سرطان که دچار کم‌خونی هستند، ممکن است تحمل کمتری نسبت به درمان‌های تهاجمی داشته باشند و عوارض جانبی شدیدتری را تجربه کنند، همچنین کاهش سطح اکسیژن در بدن می‌تواند کارایی بعضی روش‌های درمانی، مانند پرتودرمانی را کاهش دهد، چراکه این روش درمانی بر اکسیژن‌رسانی به سلول‌های سرطانی برای کنترل رشد آن‌ها متکی است، از همین رو کنترل کم‌خونی در کنار درمان سرطان، یک ضرورت حیاتی است که پزشکان برای بهبود شرایط بیمار باید به آن توجه کنند. یکی از راهکارهای اصلی برای مدیریت کم‌خونی در بیماران سرطانی، مصرف مکمل‌های آهن و تزریق خون است و در موارد شدید، پزشکان ممکن است داروهای خاصی تجویز کنند که تولید گلبول‌های قرمز را تحریک و از کاهش سطح اکسیژن در بدن جلوگیری کند، همچنین تغییرات رژیم غذایی می‌تواشند در بهبود کم‌خونی مؤثر باشد و مصرف مواد مغذی مانند اسید فولیک، ویتامین B12 و آهن می‌تواند به تقویت تولید گلبول‌های قرمز کمک کند و انرژی بیمار را افزایش دهد، در بعضی موارد، بیماران با استفاده از روش‌هایی مانند ورزش‌های سبک و مدیریت استرس، می‌توانند علائم کم‌خونی را کاهش دهند و توانایی جسمی خود را بهبود ببخشند. کم‌خونی و سرطان دو بیماری با تأثیرات متقابل است که مدیریت صحیح آن‌ها می‌تواند نقش مهمی در کیفیت زندگی بیماران داشته باشد و تشخیص به‌موقع کم‌خونی در افراد مبتلا به سرطان ممکن است به شناسایی بیماری در مراحل اولیه کمک و درمان‌های بهتری را برای کنترل آن فراهم کند، پزشکان با انجام آزمایش‌های خون و بررسی علائم بیماران می‌توانند ارتباط این دو مشکل را تشخیص دهند و رویکردهای درمانی مناسبی برای کاهش اثرات منفی آن‌ها پیشنهاد کنند و آگاهی از این ارتباط و توجه به نشانه‌های هشداردهنده می‌تواند به بهبود وضعیت بیماران و موفقیت بیشتر در روند درمان کمک کند. توجه به کم‌خونی در بیماران مبتلا به سرطان تنها یک مسئله درمانی نیست، بلکه عاملی حیاتی در حفظ کیفیت زندگی و بهبود روند بهبودی آن‌ها محسوب می‌شود و پزشکان، بیماران و خانواده‌های آنها باید به این مسئله توجه کافی داشته باشند و با انتخاب روش‌های درمانی مناسب و رعایت توصیه‌های تغذیه‌ای، از کاهش اثرات کم‌خونی و سرطان بر سلامت فردی جلوگیری کنند، این تعامل و آگاهی می‌تواند به بیماران کمک کند تا با قدرت بیشتری در برابر بیماری ایستادگی و مسیر درمان را با امید و توان بیشتری طی کنند.