آزمایش FSH

  در مغز انسان هورمونی محرک به نام فولیکول FSH به وسیله ی غده ی هیپوفیز ترشح می شود. این هورمون توسط هورمون های تولیدی از جانب غدد تناسلی اعم از تخمدان و بیضه، هیپوتالاموس و هیپوفیز کنترل می گردد.غده ی هیپوتالاموس هورمونی آزاد کننده به نام گنادوتروپین را ترشح می سازد. در طی عملکرد هیپوتالاموس، هیپوفیز به ترشح هورمون های LH و FSH می پردازد. در سیستم تولید مثل زنان و مردان هورمونی محرک به نام " FSH" وجود دارد. این هورمون در زنان موظف به رشد فولیکول های موجود در تخمدان است که در نهایت سبب شکل گیری سیکل قاعدگی می گردد. آزمایش FSH، نوعی تست خون به شمار می رود که در خصوص شناسایی علت بلوغ زود رس، ناباروری، کمبود اسپرم، عدم تخمک گذاری و... مورد استفاده قرار می گیرد. آزمایش FSH یک آزمایش خون به شمار می رود که نمونه ی خون تست حاصل از تزریق سوزن در داخل ورید بازو می باشد. در واقع آزمایش FSH میزان هورمون محرک FSH موجود در خون بدن را اندازه گیری می کند.  علاوه بر این در مواردی نیز پزشک مربوطه از بیمار خواستار دریافت نمونه ادرار تصادفی در بازه ی زمانی 24 ساعت است. این نوع آزمایش به منظور آگاهی از ترشح چرخه ای هورمون FSH می باشد. یکی از اهداف مهم آزمایش FSH در دختران، شناسایی علت بلوغ زود رس است. عواملی اعم از تومور های ترشح کننده ی هورمون، تومور در تخمدان و ضایعات سیستم عصبی مرکزی سبب شکل گیری بلوغ زود رس می شوند. توصیه می شود آزمایش FSH در زنان در روز های ابتدایی از سیکل ماهیانه صورت بگیرد.  همچنین، بهتر است به صورت ناشتا در راستای انجام آزمایش FSH اقدام نمایید.

اهداف آزمایش FSH
به طور کلی این آزمایش در خصوص ارزیابی عملکرد هیپوفیز بیمار اعم از بلوغ جنسی زود رس در کودکان، شناسایی مشکلات مربوطه به تخمدان و بیضه، مسائل بارداری، توقف در چرخه ی قاعدگی، نارسایی غدد جنسی، و اختلالات هیپوتالاموس یا هیپوفیز صورت می گیرد.
مواردی را که انجام آزمایش FSH را ضرورت می بخشند:
کاهش میل جنسی
کاهش تعداد اسپرم در آقایان
کاهش توده ی عضلانی در آقایان
آمنوره در زنان
تاخیر در بلوغ جنسی
شک بالینی به وجود نشانه های اختلال هیپوتالاموس یا هیپوفیز
آزمایش FSH وظایف هورمون ها را در بدن تحلیل می کند
پس از بدو تولد نوزاد، میزان هورمون FSH در بدن زوال پیدا می کند و تا سطح بسیار پایینی افت می یابد. با رشد نوزاد و قدم نهادن در سن 6-8 سالگی روند ترشح هورمون FSH آغاز می گردد.
تست FSH در آقایان
هورمون FSH در بدن آقایان وظیفه ی تولید پروتئین های متصل به آندروژن و تولید اسپرم را بر عهده دارد. این هورمون به منظور تولید اسپرم بالغ، بیضه های مرد را تحریک می سازد.  بهتر است بدانید که هورمون FSH در بدن مردان پس از تکمیل روند بلوغ جنسی، در حالت ثابت نسبی قرار می گیرد.  آزمایش FSH در آقایان به منظور آگاهی از اختلال هایی اعم از ارزیابی روند کارکرد بیضه، شناسایی علل کمبود تولید اسپرم و وارسی علت نارسایی غدد جنسی یا هیپوگنادیسم انجام می شود.  اختلال در عملکرد هیپوفیز، هیپوتالاموس، تخمدان یا بیضه منجر به تولید بیش از اندازه و کم هورمون محرک می شود که موجب تاثیر گذاری منفی در بلوغ، باروری و قاعدگی می گردد.
تست FSH در بانوان
هورمون FSH در بدن زنان در طی بلوغ جسمانی، در فاز فولیکولی سیکل قاعدگی، تخمک های تولیدی در تخمدان را تحریک می سازد.  هورمون محرک FSH در سن باروری زنان، در مرحله ی فولیکولی چرخه ی قاعدگی سبب رشد و تکامل فولیکول در تخمدان می گردد. روند قاعدگی متشکل از مراحل فولیکولی، لوتئال و اوولاسیون است که در مرحله ی فولیکولی، هورمون FSH به وسیله ی فولیکول باعث تولید استرادیول می گردد.  در مرحله ی آخر فولیکول، هورمون های FSH و LH افزایش پیدا می کنند و تخمک گذاری شکل می گیرد. در طی این روند اندکی پس از تولید هورمون های افزایشی بالغ بر یک الی دو روز، تخمک از تخمدان آزاد می شود و چرخه ی قاعدگی با خونریزی تکمیل می شود.  با قدم نهادن زن در سن بزرگسالی عملکرد تخمدان رو به زوال می رود و در نهایت با متوقف شدن کارکرد سبب یائسگی فرد می گردد.  بهتر است بدانید هورمون های پروژسترون، استرادیول و Inhibin در راستای کنترل میزان ترشح هورمون FSH از غده ی هیپوفیز کمک شایانی می کنند.  در بانوان تست FSH در کنار تست کامل هورمون زنان زمینه ی ارزیابی مشکلاتی اعم از بررسی علت بی نظمی در چرخه ی قاعدگی، پیش بینی شروع یائسگی، بررسی علت ناباروری، وارسی علت اختلال در عملکرد تخمدان و بررسی اختلال در هیپوتالاموس و هیپوفیز را ایجاد می کند.
بررسی تست FSH در بانوان و آقایان
به طور کلی اندازه ی طبیعی هورمون FSH زیر میزان 10 است که طبیعی شناخته می شود. علاوه بر این در صورتی که میزان هورمون در آزمایش نشان دهنده ی اعدادی بین 10 الی 15 است، بینا بینی نامیده می شود. با این وجود نتیجه ی آزمایش در رده های سنی گوناگون، جنسیت و چرخه ی قاعدگی متفاوت است.  آزمایش FSH در بانوان در محدوده ی روز دوم الی سوم چرخه ی پریودی صورت می گیرد. زمانی که ذخیره ی هورمون FSH  در تخمدان به صورت مناسب تکمیل شده باشد، هورمون های تخمدانی نیز به اندازه ی مورد نیاز ترشح می شوند. اما با کاهش ذخیره ی هورمون FSH در تخمدان، بدن به وسیله ی تحریک تخمدان روند تولید FSH را آغاز می کند.  معمولا به منظور کسب اطمینان از نتیجه ی تست، دو مرتبه آزمایش FSH صورت می گیرد. در مواقعی که مقدار هورمون FSH در تست زنان بالا باشد، احتمال بارداری طبیعی به وفور کاهش پیدا می کند. به ویژه در افرادی که در رده ی سنی میان سال قرار دارند.
نشانه های افزایش میزان FSH
اختلال در کارکرد هیپوفیز
اختگی
اختلالات قاعدگی به ویژه یائسگی
سندرم کلاین فلتر
مصرف مشروبات الکلی
سندرم ترنر ناشی از آمنوره در زنان
سندرم شیهان ناشی از کم کاری هیپوفیز پس از زایمان
اختلال های که ناشی از کاهش میزان FSH
سندروم تخمدان پلی کیستیک
نارسایی هیپوتالاموس یا کالمن
بی اشتهایی عصبی
وجود تومور های تخمدانی به موجب مهار شدن FSH ناشی از افزایش ترشح استروژن
عدم تولید تخمک در زنان
عدم تولید اسپرم در مردان
غدد فوق کلیه یا نئوپلاسم بیضه که موجب تحت تاثیر قرار گرفتن ترشح استروژن در بدن می شود.
بهتر است بدانید کاهش FSH در بانوان بیانگر نقص در عملکرد تخمدان است که با عنوان هیپوگونادیسم شناخته می شود.
عوامل دخیل در بروز نتیجه ی کاذب آزمایش FSH
یکی از نکات حائز اهمیت در خصوص انجام تست FSH، مطلع سازی پرسنل نمونه گیر و پزشک از دارو های مصرفی فرد است. برجسته ترین عامل کاهش میزان FSH در بدن، بارداری است. علاوه بر این مصرف دارو هایی در بازه ی زمانی نزدیک به آزمایش نظیر استروژن یا قرص ضد بارداری، رادیو ایزوتوپ و آنتی بادی های هتروفیل سبب نتیجه ی کاذب در آزمایش می شوند.

ریحانه مقتدری_واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل